|
روایت زنان پزشک ایرانی؛ از پیشگامی تا پیشتازی جهانی |
|
زنان پزشک؛ از نامهای فراموششده تاریخ تا رهبران علمی قرن جدید |
|
|
|
پزشکی، یکی از اصیلترین و انسانمحورترین حرفههای بشری، سفری شگفتانگیز از طب باستان تا جراحیهای رباتیک را پیموده است؛ سفری که زنان در آن، علیرغم موانع فرهنگی و اجتماعی، از مراقبان خاموش تا دانشمندان نوبلیست و رهبران نظام سلامت جهانی مسیر تحول را رقم زدهاند. |
|
|
معصومه کوشکستانی- پزشکی، یکی از قدیمی ترین و حیاتیترین حرفه های بشری، همواره در خط مقدم مقابله با بیماریها و بحرانهای انسانی قرار داشته است. پزشکان نه تنها درمانگران جسم، بلکه مرهم گذاران روح و روان انسان ها هستند. در طول قرون، این حرفه دستخوش تحولات عظیمی شده؛ از طب سنتی و تجربی تا پزشکی مبتنی بر شواهد، هوش مصنوعی و جراحی های رباتیک. در این مسیر، پزشکان با تکیه بر علم، اخلاق و انساندوستی، موفقیتهایی چشمگیر رقم زدهاند و به نماد اعتماد و نجات تبدیل شدهاند.
در این وادی، پزشکان زن در طول تاریخ پزشکی، با وجود موانع اجتماعی، فرهنگی و قانونی، توانستهاند نقش های برجستهای ایفا کنند و مسیر پیشرفت این علم را با دستاوردهای چشمگیر خود هموار سازند.
حضور تاریخی زنان در پزشکی
اگر چه در بسیاری از تمدن های باستانی، نقش زنان در پزشکی به صورت غیررسمی و در قالب مراقبت های خانگی یا طب سنتی تعریف می شد، اما شواهدی از پزشکان زن در مصر باستان، یونان و ایران وجود دارد. در تمدن اولیه، مریت پته یک زن مصری در دوره آغازین دودمانی یا پادشاهی کهن مصر است که در کتیبهای به عنوان "پزشک ارشد" توصیف شده است. آگامده نیز توسط هومر به عنوان یک شفا دهنده در یونان باستان پیش از جنگ تروا یاد شده است. اگنودیس نیز نخستین پزشک زنی بود که در سده چهار پیش از میلاد در آتن به طور قانونی کار میکرد. مترودورا دیگر پزشکی است که عموما به عنوان نخستین نویسنده پزشکی شناخته می شود.
در پزشکی نوین نیز، الیزابت بلکول، نخستین زن پزشک در ایالات متحده است که در سال ۱۸۴۹ فارغ التحصیل شد و راه را برای آموزش پزشکی زنان هموار کرد. گرترود بی. الیون دانشمند اهل ایالات متحده آمریکا و برنده جایزه نوبل پزشکی برای کشف داروهای مثر در درمان سرطان و بیماریهای ویروسی نفر بعدی این لیست است. هنریتا لاکس مادر پزشکی مدرن، اگرچه خود پزشک نبود، اما سلول های بدن او پایهگذار بسیاری از پیشرفت های پزشکی شد و در بیش از ۱۷۰۰۰ ثبت اختراع پزشکی موثر بود.
ورود زنان در ایران به عرصه پزشکی با چالش های فرهنگی و اجتماعی همراه بود، اما برخی زنان جسور و تحصیلکرده توانستند مسیر را برای نسل های بعدی هموار کنند. پیشگامانی چون دکتر زینت السلطنه در دوره قاجار، عصمت الملوک دولتآبادی در دوره پهلوی اول، و فاطمه فیروز در دهه ۱۳۲۰ و تحصیل پزشکی در خارج از کشور آغاز شد و با حضور گسترده زنان در دانشگاه ها و مراکز درمانی ادامه یافت.
موفقیت ها و پیشرفت های پزشکان زن
در دهه های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، با گسترش آموزش عالی و تاسیس دانشکده های پزشکی در شهرهای مختلف، تعداد دانشجویان زن در رشته پزشکی افزایش یافت تا انقلاب اسلامی و پس از آن که با تاکید بر آموزش همگانی و بهداشت عمومی، زنان نقش پر رنگتری در نظام سلامت کشور ایفا کردند. طبق آمار سازمان نظام پزشکی در اسفند 1401، امروزه بیش از ۴۱ درصد پزشکان کشور زن هستند و در بسیاری از تخصصها مانند زنان و زایمان، کودکان، داخلی و حتی جراحی، حضور مؤثری دارند.
هم چنین زنان پزشک ایرانی در عرصه های پژوهشی، مدیریت بیمارستان ها، و تدریس دانشگاهی نقش کلیدی دارند. بسیاری از آنان در مقابله با بحرانهایی مانند کووید ۱۹ در خط مقدم بودهاند و برخی هم در مناطق محروم و بحران زده به ارائه خدمات درمانی مشغول هستند. این مسیر پر چالش، با تلاش زنان پیشگام و حمایت های اجتماعی، اکنون به نقطهای رسیده که پزشکان زن ایرانی نه تنها در داخل کشور بلکه در عرصه های بینالمللی نیز خوش می درخشند تا جایی که پزشکان زن در برخی حوزه ها مانند مراقبت های اولیه، ارتباط با بیمار و رعایت پروتکل های درمانی، عملکرد بهتری نسبت به همتایان مرد خود دارند.
با تمام این تفاسیر و با وجود پیشرفت ها، پزشکان زن هم چنان با چالش هایی چون: تعادل بین زندگی حرفهای و خانوادگی، شیفت های طولانی، مسئولیت های مادری و فشارهای اجتماعی دست به گریبان هستند. تبعیض جنسیتی در برخی تخصص ها چالش بعدی است که هنوز هم در برخی کشورها، زنان در تخصص های جراحی یا مدیریت ارشد پزشکی کمتر دیده می شوند. و در آخر، دسترسی نابرابر به فرصت های شغلی و آموزشی در برخی مناطق جهان، زنان را از پیشرفت های پیش روی باز می دارد.
در نهایت باید گفت، با گسترش آموزش پزشکی، رشد فناوری های نوین و افزایش آگاهی اجتماعی، آینده روشنی برای پزشکان زن ترسیم شده است. حضور آنان در عرصه های نو مانند پزشکی دیجیتال، ژن درمانی، و مدیریت سلامت جهانی، نویدبخش تحولاتی انسانی و علمی در قرن جدید است و زنان پزشک در ایران و جهان در مسیر تبدیل شدن به رهبران علمی و اجتماعی قرار دارند. چرا که طبق آمارهای رسمی، بیش از ۵۰ درصد دانشجویان پزشکی در ایران زن هستند. این روند نشان دهنده آیندهای است که در آن زنان پزشک در همه سطوح نظام سلامت فعال خواهند بود.
انتهای پیام/* |