|
|
|
ادبیات مقاومت، پربارترین کارنامه نقش موثر زنان در دفاع مقدس |
|
|
|
رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از بانوان می‌فرمایند: این، عظمت اسلام است که در چهره زنان انقلابی ما، در دوران انقلاب و امروز، بحمدالله آشکار است. امام خمینی نیز در پیام پذیرش قطع‌نامه تاکید کرده‌بودند که ما در دفاع مقدس توانستیم انقلابمان را به جهان صادر کنیم و این یعنی الگوی سوم زن را هم باید از متن و بطن دفاع مقدس به جهان معرفی کرد. حال باید دید این نگاه متعالی امامین انقلاب که ریشه در آن اسلام ناب دارد چگونه در زبان هنر انعکاس یافته‌است؟ کارنامه نویسندگان و مستندسازان و فیلم‌سازان در انعکاس درست یا تحریف این جایگاه چه بوده‌است؟ در این میان پربارترین کارنامه را باید به ادبیات مقاومت داد. |
|
|
استان تهران: حدودا ۸ ماه از شروع دفاع مقدس گذشته بود که بانوان جهاد دانشگاهی به دیدار امام می‌روند. امام در این دیدار می‌فرمایند: عواطفی که در بانوان است، مخصوص خودشان است و در مردها این عواطف نیست. لهذا آن چیزی که در پشت جبهه از روی عواطف از بانوان صادر می شود، بیشتر و بالاتر و ارزنده‌تر است از آن چیزی که از مردها صادر می شود. به موجب عواطفی که بانوان دارند، آنها برای جبهه کارهای بسیار مفید انجام داده‌اند و می‌دهند.
امام خامنه‌ای نیز در دیدار جمعی از بانوان می‌فرمایند: شما ببینید وقتی زن مسلمان به فطرت و به اصل خود برمی‌گردد، چه معجزه عظیمی درست می‌کند! آن‌چنان که در انقلاب ما و در نظام اسلامی ما بحمدالله مشاهده شد و امروز هم مشاهده می‌شود. ما کجا آن قدرت و عظمت را از زنان دیده‌بودیم که امروز از مادران شهدا می‌بینیم؟ کجا ما آن فداکاری‌ها را از زنان جوان دیده بودیم، که با فرستادن همسران محبوبشان به جبهه‌های جنگ، آنها با خاطر آسوده در این میدانها باشند؟ این، عظمت اسلام است که در چهره زنان انقلابی ما، در دوران انقلاب و امروز، به حمدالله آشکار است.
اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله و سلم که بر زبان پرچم‌دارانش در این عصر جاری می‌شود، زمینه بروز و ظهور نسیبه‌ها و ام‌وهب‌ها در میدان جنگ و جهاد بوده‌است، اما خورشید درخشان این عرصه زینب کبری سلام‌الله علیهاست که نقش عاطفی و پرچم‌داری بصیرتش، هیچ کم از شهدای کربلا نداشته‌است.
امام خمینی در پیام پذیرش قطع‌نامه تاکید کرده بودند که ما در دفاع مقدس توانستیم انقلابمان را به جهان صادر کنیم و این یعنی الگوی سوم زن را هم باید از متن و بطن دفاع مقدس به جهان معرفی کرد.
حال باید دید این نگاه متعالی امامین انقلاب که ریشه در آن اسلام ناب دارد چگونه در زبان هنر انعکاس یافته‌است؟ کارنامه نویسندگان و مستندسازان و فیلم‌سازان در انعکاس درست یا تحریف این جایگاه چه بوده‌است؟
پربارترین کارنامه را باید به ادبیات مقاومت داد، نقش زنان در پشت جبهه، در کتاب‌هایی چون حوض خون نوشته فاطمه‌سادات میرعالی، نان سال‌های جنگ اثر محمود شم‌آبادی و کتاب خیرالنساء اثر سمانه آتیه‌دوست به خوبی به‌تصویر کشیده‌شده. بازیابی هویت زنانه و نقش موثر زن مسلمان که در بطن جنگ فرصت رشد یافته‌است، به‌خوبی در این کتاب‌ها منعکس شده‌است.
وجه عاطفی و روحیه‌بخش و مشوق زنان در کتاب‌هایی مثل مادر شمشادها و کتاب قصه شال نوشته نرجس شکوریان‌فر، تنها گریه کن اثر اکرم اسلامی به‌خوبی دیده می‌شود.
اداره خانواده در غیبت شوهر رزمنده را به‌خوبی می‌توان در کتابی مثل دختر شینا دید که بهناز ضرابی آن را به زیبایی به رشته تحریر درآورده است.
البته این تنها چند اثر برجسته است و آثاری مانند این‌ها بسیار است، اما باز هم قطره‌ای از دریای مجاهدت‌های بی‌صدا و گم‌نامانه زنان در طول دفاع مقدس نیست. مهم‌ترین ضعف در این عرصه شاید این باشد که نویسندگان محترم در مراجعه به مادران و همسران شهدا، بیشتر در پی روایت خود شهید هستند، و نقش زنان و مادران آنها مغفول می‌ماند و این زنان بزرگ، تنها راوی ماجرا هستند. امید است که در آینده این ضعف چشم‌گیر مورد بازبینی نویسندگان ادبیات مقاومت قرار بگیرد.
عرصه مستندسازی هم ادای دینی هر چند ناچیز به مادران و همسران شهدا داشته‌است. سلسله مستندهای نیمه‌پنهان ماه ساخته مجید جعفری تلاشی برای به تصویر کشیدنِ زنان شهدای دفاع مقدس بود. مجموعه مستند تنهایی ساخته مجموعه روایت فتح نیز همین دغدغه را داشته است.
مستندسازی ظرفیت عظیمی دارد که باید در زمان حیات زنان بزرگوار مجاهد به آنان بپردازد و این یعنی مستندسازان فرصت محدودی دارند تا ادای دین کنند.
اما دست سینما در این زمینه از همه خالی‌تر است، بلکه کارنامه‌ای سیاه نیز دارد. مثلا آخرین اثری که برخلاف سروصدای زیادش، تحریفی آشکار از حضور زنان در سال‌های جنگ بود؛ دسته دختران. دسته‌ای که گویا تعمدا می‌خواهد سیاهی و ناامیدی و بی‌هدفی این زنان را به نمایش بگذارد. چند زن که نمی‌توانند نقشی زنانه داشته‌باشد و زنانگی خود را چنان فراموش کرده‌اند که حاضرند به هر شکل ممکن ادای مردان را دربیاورند. چند زن که هیچ‌کدام خانواده ندارد. هیچ‌کدام مادر موفقی نیستند و شاید همسر خوبی هم نیستند، همه به‌نوعی از خانواده فرار کرده‌اند!!! فهمشان از الگوی سوم زن همین است گویا!!!
فیلم دیگری که در ۱۴۰۰ ساخته شد و سیاه و سفید بودنِ فیلم نمادی از سیاهی دوره دفاع مقدس است. و زنانِ غرغروی فیلم که در تمام فیلم تلاش می‌کنند مقاومت مردانشان را بشکنند. و این زنان یا نسل جدید را تولید نمی‌کنند یا فرزندشان محکوم به مرگ است.
حرف در این‌مورد بسیار است که البته در متن فوق تلاش شد به آثار هنری سال‌های اخیر تمرکز شود.
شرح این قصه بماند به وقتی دیگر...
نویسنده: زهرا فتحی- محقق و کارشناس ارشد مطالعات زنان
انتهای پیام /* |