|
|
|
تامل بر عید سعید فطر در روایات |
|
|
|
عید فطر، عید کسانی است که حق روزه را نیک به جا آورده اند؛ چرا که اگر انسان این حق را به جای نیاورد، در حقیقت از بندگی خدا خارج شده است. همچنان که امام سجاد در این باره فرمود: حق روزه این است که بدانی روزه، پرده و حجابی است که خداوند بر زبان، گوش، چشم، عورت و شکم تو کشیده است تا تو را از آتش مصون دارد؛چنانچه در حدیث وارد شده است: روزه، سپر آتش است. پس اگر اعضای بدنت در پس این پرده آرام گرفت، امیدوار باش که مصونیت یافته ای . |
|
|
اردبیل : مسلمانان روزه دار که ماه مبارک رمضان را به روزه داري به پا داشته و از خوردن و آشاميدن و بسياري از کارهاي مباح ديگر که به نوعي مبطل روزه به حساب مي آيد امتناع ورزيده اند اينک پس از گذشت يک ماه روزه داري و عبادات خالصانه در نخستين روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند مي طلبند، اجر و پاداش که خود خداوند به آنان وعده داده است را جشن مي گيرند.
عید فطر به معنای بازگشت به فطرت و سرشت است که همان فطرت توحیدی میباشد. بازگشت به خویشتن اصیل و حقیقی نیز همان بازگشت به خداست؛ زیرا هر کس که خود را بشناسد، خدایش را شناخته است«. یکی از تفاوتهای اعیاد دینی مثل عید فطر و عید قربان با اعیاد ملی مثال عیاد نوروز این است که عید نوروز به عنوان عید طبیعت و عید تقویمی، برای همگان عید است؛ چون سال برای همه نو میشود و طبیعت برای همه یکی و یکسان است. در حالی که عید فطر مانند جشن پایان سال تحصیلی یا جشن فارغ التحصیلی است. پایان سال تحصیلی برای کسی که مدرسه نرفته و درس نخوانده یا اگر مدرسه رفته مردود یا تجدید شده، روز جشن و شادی نیست؛ بلکه روز حسرت است. جشن فارغ التحصیلی، جشن شادی برای کسانی است که باموفقیت سال تحصیلی را گذرانده اند. عید فطر، در حقیقت جشن پایان موفقیت برای روزه دارانی است که با موفقیت وظیفه بندگی خود را در این ماه به پایان رسانده اند؛ بنابراین شاید بتوان گفت عید همگانی نیست. امام علی در این باره فرموده است:امروز تنها عید کسی است که خداوند روزه اش را پذیرفته و شب زنده داری اش را سپاس گزارده است.
عید فطر، عید کسانی است که حق روزه را نیک به جا آورده اند؛ چرا که اگر انسان این حق را به جای نیاورد، در حقیقت از بندگی خدا خارج شده است. همچنان که امام سجاد در این باره فرمود: حق روزه این است که بدانی روزه، پرده و حجابی است که خداوند بر زبان، گوش، چشم، عورت و شکم تو کشیده است تا تو را از آتش مصون دارد؛
چنانچه در حدیث وارد شده است: روزه، سپر آتش است. پس اگر اعضای بدنت در پس این پرده آرام گرفت، امیدوار باش که مصونیت یافته ای .
در روایتی از پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است:
«فَإِذَا کَانَتْ لَیلَةُ الْفِطْرِ وَ هِی تُسَمَّي لَیلَةَ الْجَوَائِزِ أَعْطَي اللَّهُ الْعَامِلینَ أَجْرَهُمْ بِغَیرِ حِسَابٍ» ؛و چون شب عید فطر-که شب جوایز نام دارد- فرا رسد، خداوند پاداش عمل کنندگان را بدون حساب و شمارش ببخشد.
«فَإِذَا کَانَتْ غَدَاةُ یوْمِ الْفِطْرِ بَعَثَ اللَّهُ الْمَلَائِکَةَ فِی کُلِّ الْبِلَادِ فَیهْبِطُونَ إِلَي الْأَرْضِ وَ یقِفُونَ عَلَي أَفْوَاهِ السِّکَکِ فَیقُولُونَ یا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ اخْرُجُوا إِلَي رَبٍّ کَرِیمٍ یعْطِی الْجَزِیلَ وَ یغْفِرُ الْعَظِیمَ : ؛
و چون صبح روز عید فرا رسد خداوند فرشتگان را به همه ی شهرها بفرستد. پس در زمین فرود آیند و سر کوچه ها و گذرها بایستند و [ با صدایي که آن را همه ی آفریده هاي خدا جز جن و آدمیان میشنوند] گویند: اي امّت محمّد! به سوي پروردگار کریم [براي نماز عید] بیرون شوید که او پاداش فراوان دهد و گناهان بزرگ را بیامرزد.
«فَإِذَا بَرَزُوا إِلَي مُصَلَّاهُمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَائِکَةِ: مَلَائِکَتِی! مَا جَزَاءُ الْأَجِیرِ إِذَا عَمِلَ عَمَلَهُ؟ قَالَ: فَتَقُولُ الْمَلَائِکَةُ: إِلَهَنَا وَ سَیدَنَا! جَزَاۆُهُ أَنْ تُوَفِّی أَجْرَهُ.» ؛
و چون سوي محلّ برگزاري نماز عید روند خدا عزو جلّ به فرشتگان فرماید: اي فرشتگان من! مزد کارگر- چون کار خود را انجام دهد- چیست؟ عرضه دارند: معبودا و سیدا! این که مزدش را کامل پرداخت کنی.
«قَالَ: فَیقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: فَإِنِّی أُشْهِدُکُمْ مَلَائِکَتِی أَنِّی قَدْ جَعَلْتُ ثَوَابَهُمْ عَنْ صِیامِهِمْ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ قِیامِهِمْ فِیهِ رِضَای وَ مَغْفِرَتِی » ؛
خداوند عزّ و جلّ فرماید: شما را گواه مي گیرم که من پاداش روزه ی رمضان و نمازشان را خشنودي و آمرزش خود از ایشان قرار دادم.
«وَ یقُولُ: یا عِبَادِی سَلُونِی فَوَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا تَسْأَلُونِّی الْیوْمَ فِی جَمْعِکُمْ لِآخِرَتِکُمْ وَ دُنْیاکُمْ إِلَّا أَعْطَیتُکُمْ » ؛
و خداوند [خطاب به بندگان خویش] مي فرماید: اي بندگان من! [هر چه مي خواهید] از من بخواهید که به عزت و جلال خودم سوگند که امروز در این اجتماع خویش، هر چه براي دنیا وآخرت خود بخواهید عطا مي کنم.
«وَ عِزَّتِی لَأَسْتُرَنَّ عَلَیکُمْ عَوْرَاتِکُمْ مَا رَاقَبْتُمُونِی وَ عِزَّتِی لَآجَرْتُکُمْ وَ لَا أَفْضَحُکُمْ بَینَ یدَی أَصْحَابِ الْخُلُودِ
و به عزت و جلال خودم سوگند تا وقتی که مرا مراقب خود بدانید[ و از من بترسید] شما را در پناه مي گیرم و نزد کساني که در دوزخ جاودانند رسوایتان نسازم.
«انْصَرِفُوا مَغْفُوراً لَکُمْ قَدْ أَرْضَیتُمُونِی وَ رَضِیتُ عَنْکُمْ » ؛
باز گردید که آمرزیده شدید همانا مرا خشنود کردید و من از شما خشنود شدم.
«قَالَ: فَتَفْرَحُ الْمَلَائِکَةُ وَ تَسْتَبْشِرُ وَ یهَنِّئُ بَعْضُهَا بَعْضاً بِمَا یعْطِی اللَّهُ هَذِهِ الْأُمَّةَ إِذَا أَفْطَرُوا » ؛
در ادامه میفرماید: پس فرشتگان به خاطرآنچه-که خداوند در روز عید فطر به این امت ارزاني فرموده است- شاد ميشوند و به یکدیگر بشارت داده و تبریک گویند.
جابر از امام باقر علیه السّلام روایت کرده که آن حضرت فرمود: رسول خدا صلّي اللَّه علیه و آله فرمود:
«إِذَا کَانَ أَوَّلُ یوْمٍ مِنْ شَوَّالٍ نَادَي مُنَادٍ: یا أَیهَا الْمُۆْمِنُونَ اغْدُوا إِلَي جَوَائِزِکُمْ» ؛
چون روز اول شوّال فرا مي رسد منادیي ندا مي کند: اي مۆمنان در این صبحگاه بشتابید براي جوائزتان .[که به پاداش عبادات رمضان میدهند]
ثُمَّ قَالَ: یا جَابِرُ جَوَائِزُ اللَّهِ لَیسَتْ کَجَوَائِزِ هَۆُلَاءِ الْمُلُوکِ ثُمَّ قَالَ: هُوَ یوْمُ الْجَوَائِز
سپس فرمود: اي جابر جوائز خداوند متعال که مانند جوائز این پادشاهان نیست.آنگاه فرمود: امروز روز جائزه است.(من لا یحضره الفقیه ج1 ص511 ح1478)
همانا خداوند عزّ و جلّ ماه رمضان را میدان مسابقه براي بندگان خود قرار داده است تا با طاعت و عبادت خود براي رسیدن به رضوان و خشنودي خداوند از یکدیگر پیشي بگیرند. پس گروهي در این میدان تاختند و به خشنودي الهي فائز شدند و عدّهاي دیگر عقب افتادند و تقصیر کردند و زیان دیدند.
«نَظَرَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِی ع إِلَي أُنَاسٍ فِی یوْمِ فِطْرٍ یلْعَبُونَ وَ یضْحَکُونَ فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ وَ الْتَفَتَ إِلَیهِمْ» :
امام حسن مجتبي علیه السّلام در روز عید فطر گروهي را دید که مشغول بازي و خنده بودند. پس در حالي که به آنان اشاره میکرد به اصحاب خویش فرمود:
إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ یسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطَاعَتِهِ إِلَي رِضْوَانِهِ فَسَبَقَ فِیهِ قَوْمٌ فَفَازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخَابُوا
همانا خداوند عزّ و جلّ ماه رمضان را میدان مسابقه براي بندگان خود قرار داده است تا با طاعت و عبادت خود براي رسیدن به رضوان و خشنودي خداوند از یکدیگر پیشي بگیرند.
پس گروهي در این میدان تاختند و به خشنودي الهي فائز شدند و عدّهاي دیگر عقب افتادند و تقصیر کردند و زیان دیدند.»
فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ مِنَ الضَّاحِکِ اللَّاعِبِ فِی الْیوْمِ الَّذِی یثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یخِیبُ فِیهِ الْمُقَصِّرُونَ
پس شگفتا و بسیار شگفتا از آنکه به خنده و بازي مشغول باشد در چنین روزي که نیکوکاران در این روز پاداش مي یابند و تقصیرکاران زیان مي بینند
وَ ایمُ اللَّهِ لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ لَشُغِلَ مُحْسِنٌ بِإِحْسَانِهِ وَ مُسِیءٌ بِإِسَاءَتِه
و قسم به خدا که اگر حجاب از میان برخیزد و پرده کنار رود بيتردید و حتما نیکوکار مشغول نیکوکاري خود شود و بدکردار گرفتار زشتکاري خود باشد.
اميرالمومنين علي(ع) در يکي از اعياد فطر خطبه خواندند و در آن مومنان را بشارت و مبطلان را بيم داده اند. که مي فرمايد: ايهاالناس! ان يومکم هذا يوم بثاب فيه المخسون و يخسر فيه المبطلون و هوا اثبه بيوم قيامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم ال مصل کم خرو کم من الاجد ايشا الي ربکم و اذکروا بوقوفکم في مصلا کم و وقوف بين يدي ربکم و اذکرو به رجوعکم الي منازلکم و رجوعکم الي منازلکم و رجوعکم الي منازلکم في الجنه و- يعني اي مردم! اين روز شما روزي است که ينکوکاران در آن پاداش مي گيرند و زيانکاران و تبهکاران در آن مأيوس و نااميد مي گردند و اين شباهتي زياد به روز قيامتي تان دارد. پس با خارج شدن از منازل و رهسپار جايگاه نماز عيد شدن به ياد آوريد خروج تان از قبرها و رفتنتان را به سوي پروردگار، و با ايستادن در جايگاه نماز به ياد آوريد ايستادن در برابر پروردگار تان را و با بازگشت به سوي منازل خود، متذکر شويد بازگشت تان را به سوي منازل تان در بهشت برين. اي بندگان خدا، کمترين چيزي که به زنان و مردان روزه دار داده مي شود، اين است که فرشته اي در آخرين روز ماه رمضان به آنان ندا مي دهد و مي گويد: هان! بشارت تان باد، اي بندگان خدا گناهان گذشته تان آمرزيده شد، پس به فکر آينده خويش باشيد که چگونه بقيه ايام خويش را بگذرانيد. از مجموع سخنان معصومين چنين استفاده مي شود که روز عيد فطر، روز مزد گرفتن و بازگشت به فطرت انساني است. و لذا در اين روز مستحب است که انسان بسيار دعا کند و به ياد خدا باشد و روز خود را به بطالت و سستي نگذراند و خير دنيا و آخرت بطلبد.
امام سجاد(ع) در دعاي مي فرمايد: خداوندا در اين روز عيد فطرمان که براي مومنان روز خوشحالي و روز اجتماع و گردهمايي قرار داده اي از گناهي که مرتکب شده ايم و هر کار بدي که کرده ايم و هر نيت ناشايسته اي که در ضميرمان نقش بسته است بسوي تو باز مي گرديم. اين روز بزرگ علاوه بر جايگاه معنوي که دارد، روز مسرت و خوشحالي فقيران و مستمندان نيز مي باشد زيرا در اين روز مسلمانان با پرداخت صدقه فطر بسيار از مشکلات زندگي آنان را رفع مي کنند. و صدقه فطر يکي از وجيبه الهي و امر بسيار نيکو و شايسته اي است که قبل از افطار روز پرداخت مي گردد.
فلسفه زکات فطريه:
زکات فطر يکي از اقسام زکات است که پرداخت آن در ماه مبارک رمضان به ويژه براي روزه داران اين ماه واجب شمرده شده و به نوعي مکمل و تمام کننده اين ماه معنوي و عامل براي قبولي روزه ماه مبارک رمضان و موجب حفظ انسان از مرک در آن سال و سلامتي جسم و پاک سازي روح از رزائل اخلاقي مي گردد.
طبق روايت ابن عباس رضي الله عنه که از پيامبر(ص) نقل کرده که فرمود:
دادن زکات فطره از کوچک و بزرگ، آزاد و برده و نيز کسانيکه نفقه آنها بر عهده شما است مي باشد تعلق دارد. و در جاي ديگر از زکات فطره به صدقه تعبير نموده مي فرمايد: (الصدقه تطفي الخطيئه کما يطفي الماءالنار) صدقه گناهان را محو و نابود مي کندهمانطوريکه آب آتش را بي اثر مي کند، صدقه زکات فطر بايد قبل از نماز عيد فطر بدست صاحبانش برسد.
در حديث آمده است که اگر کسي که قبل از نماز عيد، فطريه را ادا نمايد آن مورد قبول واقع گردد و اما اگر بعد از نماز ادا گردد، مانند ساير خيرات و صدقات، يک صدقه بحساب مي آيد. در مورد اهميت اين وجيبه الهي آيات و رواياتي زياد آمده است از جمله در آيات 11 و 60 سوره توبه و آيه 12 سوره مائده از آثار فوائد اخروي اين عمل انساني بيان گرديده است و مومنان را به پرداخت آن توصيه نموده اند. و از آن به عمل صالح تعبير کرده است که باعث طهارت، پاکيزگي، رشد و نمو در انسان مي شود.
نکته که قابل توجه اين است که اين سرمايه هنگفت اگر بصورت منطقي ساماندهي گردد و تحت نظارت دقيق يک نهاد معتبر و به مرکزيت واحد جمع آوري گرديده و به افراد نيازند با حفظ حرمت خانواده ها توزيع شود مي توانند بار مشکلات بسياري از مستمندان جوامع اسلامي را مرتفع سازند.
که اين خود مي تواند يکي از عوامل مهم، کامل بودن دين مقدس اسلام را به ثبوت برساند. بدين لحاظ که در ابعاد مختلف زندگي جامعه بشري توجه خويش را مبذول داشته اند. چه زندگي دنيايي و چه زندگي توام با سعادت آخروي. |