|
در گفت وگو با محقق تاریخ اسلام مطرح شد: |
|
هویت بخشی پیامبر(ص) به زنان از روایتگری حدیث تا برخورداری از حقوق فردی و اجتماعی / دوران امام حسن (ع) از سخت ترین مقاطع تاریخ اسلام است |
|
|
|
محقق تاریخ اسلام در گفت وگوی تفصیلی با خبرنگار زنان نیوز ضمن اشاره به جایگاه رفیع زن در جامعه اسلامی آن را برگرفته از نگاه پیامبر اسلام و اندیشه های اسلامی دانست و افزود : پیامبر اسلام به زنان در عصر جاهلیت هویتی انسانی بخشید. |
|
|
به مناسبت سالروز وفات شهادت گونه حضرت محمد رسول ا... (ص) و شهادت امام حسن (ع) مصاحبه و گفتگویی پیرامون دیدگاه اسلام و جایگاه زن در اندیشه پیامبر (ص) و موضوعاتی در خصوص سیره زندگی پیامبر و زندگی سیاسی امام حسن (ع) با خواهر بسیجی سرکار خانم فاطمه رضایی فرمانده پایگاه طهورا انجام گردید.
سلام علیکم
لطفا در خصوص جایگاه و شآن زن در اندیشه پیامبر (ص) توضیحاتی را بفرمائید ؟
رسول خدا در عصری و مکانی به نبوت مبعوث شدند که مردمش برای زن ارزشی قائل نبودند و به او به چشم کالا می نگریستند. دختران را به بهانه فقر و نداری و مایه شرمندگی، زنده به گور می کردند. اما رسول خدا صلی الله علیه و آله با رفتار و گفتار، شخصیت حقیقی زن را به او برگرداند. با محبت بسیار زیاد نسبت به دخترشان حضرت زهرا سلام الله علیها و همسرانش به خصوص حضرت خدیجه عملا الگویی برای سایر مردم شدند.
یکی از آموزه‌های رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که به صورت‌های مختلف در سخن و سیره ایشان تکرار شده، اعتقاد به کرامت زن است. تکریم زنان یکی از نشانه‌های ایمان ذکر شده است و حضرت در امر ازدواج نیز به آنان اختیار می‌دادند و از خشونت علیه زنان منع می‌کردند.
در حقیقت رسول اکرم (ص) به زنان هویت انسانی بخشید و همین امر موجب گردید که زنان با ظهور اسلام به رشد فکری، علمی، شخصیتی قابل توجهی برسند و جامعه آن روز عرب دچار انقلاب فرهنگی در خصوص زنان گردد. بنابراین در طی چند سال زنان عصر جاهلیت تا به درجه صحابه رسول الله شدن ترفیع مقام یافتند.
مسائل مربوط به زنان و جایگاه ایشان ـ در خانواده و جامعه ـ از ابعاد گوناگونی مورد بحث است. اندیشه و دستورات اسلامی ـ که در سنت و سیره نبی اکرم (ص) تجلی می یابد ـ از جهات گوناگون، این موضوع را مورد توجه قرار می دهد.
روش و برخورد پیامبر (ص) در تعبیر شرایط زنان و حمایت از آنان کاملاً چشمگیر بوده است و زنان از لحاظ حقوق انسانی و فردی با مردان کاملاً مساوی می باشند. در حقیقت رسول اکرم (ص) به زنان هویت انسانی بخشید و همین امر موجب گردید که زنان با ظهور اسلام به رشد فکری، علمی، شخصیتی قابل توجهی برسند و جامعه آن روز عرب دچار انقلاب فرهنگی در خصوص زنان گردد. بنابراین در طی چند سال زنان عصر جاهلیت تا به درجه صحابه رسول الله شدن ترفیع مقام یافتند.
هویت انسانی به زنان بخشیدن، احترام گذاشتن و حمایت از زنان، آزادی و اختیار دادن به زنان، تعلیم و تعلم زنان، مساوات زن و مرد در حقوق انسانی، تفاوت زن و مرد در حقوق جنسیتی، حضور زنان در جامعه در عرصه های مختلف فرهنگی و پزشکی ـ سیاسی ـ علمی ـ نظامی و... است.
زنان در جامعه عرب قبل از ظهور اسلام کما بیش در فعالیتهای اجتماعی اعم از اقتصادی و اشتغال حضور فعال داشتند اما نکته قابل بررسی این است که آیا با ظهور اسلام و حاکمیت پیامبر (ص) زنان اجازه فعالیت اجتماعی را داشته اند یا حضرت محمد(ص) مخالف فعالیت اجتماعی زنان بودند. نتایج بدست آمده نشانگر تأیید و موافقت پیامبر (ص) در مورد حضور فعال و سالم زنان با حفظ حدود و مطابق با شریعت دین اسلام بوده است. از چنین زنانی به عنوان انسانهای موفق و ارزشمند یاد می کنند. از جمله حضور و مشارکت زنان در عرصه های سیاسی ـ نظامی ـ اقتصادی و اشتغال ـ علمی ـ پزشکی ـ فرهنگی.
رسول اکرم(ص) در خصوص موقعیت زنان، سنت شکنی با جامعه آن روز عرب نموده و انسانهای برجسته را از میان زنان و مردان به لحاظ دارا بودن فضائل اخلاقی معرفی می نماید.
پیام رسول خدا (ص) کاملاً مطابقت با حقوق انسانی زن داشته است چنانکه می فرماید:«دوست داشتن همسران از اخلاق انبیاء است» ؛ «بین ازدیاد ایمان و ازدیاد علاقه به همسر، رابطه مستقیمی است
در کلام حضرت (ص) مشخصه مردان و انسانهای بزرگوار در احترام و عدم توهین به زنان است همانطور که رسول خدا (ص) می فرماید: زنان را گرامی نمی دارند مگر افراد بزرگوار و به آنان توهین نمی کنند جز مردم پست و فرومایه.
از رسول خدا (ص) نقل است که علم طلبی را برای زنان مانند مردان لازم و آن را فریضه دانسته و هیچ زن و مردی را از قاعده مستثنا نکرده است. «طلب العلم فریضۀُ علی کلّ مسلم و مسلمۀُ»
احترام و کرامت بخشیدن به همسر از نگاه و گفتار رسول اکرم برابر است با عدم لعن و نفرین بر مرد، چنانکه می فرماید.
«رسول اکرم (ص) می فرماید: «ملعونٌ، ملعونٌ من ضَیَّعَ من یعول» ملعون است ملعون کسی که زن خود را ضایع کند. ضایع ساختن زن یعنی حق
او را از بین بردن و احترام و کرامت او را نادیده گرفتن. اسلام زن را از نظر شرافت و حیثیت انسانی برابر با مرد می داند
در جایی که پیامبر اسلام مردانی که حق همسر خود را از بین ببرند را ملعون می شمارد اما در مقابل هرگز زنی را نفرین نمی کند.
حضرت به بانوان سلام می کرد و آنها پاسخش را می دادند. برای احترام، بانوان فرزند دار و بی فرزند را به کنیه می نامید.
به زیارت آنان می شتافت و از زنهای مریض عیادت می کرد.
حضور و مشارکت زنان در عرصه ی اجتماعی
اولین حرکت اجتماعی سیاسی ای که به طور یکسان در سیره نبوی و به دعوت قرآن به چشم می خورد شرکت همسر پیامبر در حرکت های نمادینی بود که با اقتدار تمام، پیدایش و ظهور دین جدیدی را نوید می داد. حضور آن بانو در کنار رسول خدا (ص) و بر پایی نماز جماعت در کنار کعبه بهترین شاهد بر ضرورت حضور زنان مؤمنه در این زمینه می باشد. خدیجه(س) در کنار رسول خدا(ص) برای حکایت از تحولی عمیق در زندگی زنان آن عصر حضور داشتند. زنانی که تا آن روز، وصف یا حضورشان مایه ی گرمی محافل فسق و فجور بود، اینک نشان و نماد جدی ترین حضورند.
در دومین گام، زنان مانند مردان به دستور خدا و راهنمایی رسول او موظف می شوند برای حفظ ایمان خود مهاجرت کنند.
در گام سوم، حق شهروندی آنان که بیعت با حاکم جامعه اسلامی است به آنان داده شد. تا بدون واسطه پیام وصی را بشنوند، خود مستقیماً پیمان ببندند و آنگاه از لطف بیعت با رسول و استغفار او و مغفرت خداوند بهره مند شوند.
در گام چهارم، زنان در لایه های اجتماعی حضور داشته باشند، از جریان های جاری جامعه آگاه باشند، از احساس مسئولیت، آگاهی و دانش کافی برخوردار باشند تا وظیفه هدایت و نظارت عمومی بر آحاد جامعه را در ساز و کار امر به معروف و نهی از منکر انجام دهند(توبه/12) از آن پس نیز زنان طبق نقل های موثق تاریخی از جمله آیات قرآن در عبادات اجتماعی مثل نماز جماعت، نماز جمعه، نماز عید، نماز میت، اعتکاف و حج شرکت می کردند.
گفتنی است بهترین شاهد بر شرکت زنان در اعمال عبادی ـ اجتماعی نظیر نماز جماعت، شان نزول آیه ی 144 از سوره بقره است. در تفاسیر مختلف آمده است: زمانی که در بین نماز، رسول خدا(ص) و مسلمانان موظف می شوند قبله را از مسجد الاقصی به مسجد الحرام تغییر دهند، مردان در جای زنان و زنان در جای مردان قرار گرفتند. بدیهی است که این مطلب به وضوح بر شرکت زنان در نماز جماعت دلالت دارد.
زنان در عصر نبوی و عصر راشدین و پس از آن، در تمام صحنه های اجتماعی از قبیل نماز جماعت در مسجد، نماز عیدین، ائتلاف دینی و مراسم حج حضور داشتند. زنان صحابی در مسائل اجتماعی و مستحدثات مستقیماً از پیامبر گرامی خدا(ص) سؤال می کردند و مانع و واسطه ای در کار نبود.
در عصر نبوی (ص) زن از حیث حقوق اجتماعی، خود را برابر مردان می دانست و از این بابت به همین جهت نام شقیقه بر خود می نهاد. در امثال آمده است: «ان النساء شقائق الاقوام». شقائق جمع شقیقه است و به معنی هر چه که به دو نیم می شود یعنی همه ی حقوق یک نیم به نیم دیگر هم سرایت می کند.
در قرآن کریم به ترجمه عبدالحمید آیتی در سوره احزاب آیه 35 می فرماید: خدا برای مردان مسلمان و زنان مسلمان و مردان مؤمن و زنان مؤمن و مردان اهل اطاعت و زنان اهل اطاعت و مردان راستگوی و زنان راستگوی و مردان شکیبا و زنان شکیبا و مردان خدا ترس و زنان خدا ترس و مردان صدقه دهنده و زنان صدقه دهنده و مردان روزه دار و زنان روزه دار و مردانی که شرمگاه خود را حفظ می کنند و زنانی که شرمگاه خود را حفظ می کنند و مردانی که خدا را فراوان یاد می کنند و زنانی که خدا را فراوان یاد می کنند، آمرزش و مزدی بزرگ آماده کرده است.
بیشترین نگرانی حضرت رسول (ص) قبل از فوتشان درباره چه چیز بود؟
رسول خدا (ص) خوب می دانست که زمان پرکشیدنش نزدیک شده است. ماه های آخر سخنانش بیشتر به وصیت شبیه بود. در آخرین حج به یارانش فرمود: "مناسک خود را از من فراگيريد، شايد بعد از امسال ديگر به حج نيايم"
در بازگشت از همان حج بود که وصی و جانشین خودش را نیز تعیین فرمود. در جای دیگر نیز فرمود: "نزديک است فراخوانده شوم و دعوت حق را اجابت نمايم و من دو چيز گران در ميان شما مي گذارم و مي روم: کتاب خدا و عترتم، اهل بيتم... و خداوند لطيف و آگاه به من خبر داد که اين دو هرگز از يکديگر جدا نشوند تا کنار حوض کوثر بر من وارد شوند. پس خوب بينديشيد چگونه با آن دو رفتار خواهيد نمود"
آیا رسول گرامی اسلام به وفات طبیعی از دنیا رفته اند یا به شهادت رسیده اند و اگر به شهادت رسیده اند، این مسئله توسط چه کسانی بوده است?
ماجرای شهادت رسول خدا در منابع تاریخی بازتاب ندارد اما در منابع روایی ما و اهل سنت بازتاب دارد. در منابع زیادی از جمله مستدرک حاکم نیشابوری مسموم شدن رسول گرامی اسلام مطرح شده است. در بین منابع شیعی هم همین موضوع انعکاس دارد.
ن قدمای اهل سنت معروف است که قائل اند رسول خدا در روز دوشنبه در مدینه با سم به شهادت رسیده است. شیعیان هم همین طور.
پیامد رحلت حضرت رسول(ص)در جامعه اسلامی چه بوده؟
این رویداد تأثیر آشکار و مهمی در سرنوشت مسلمانان داشت. بلافاصله پس از رحلت پیامبر، گروهی از بزرگان مهاجر و انصار در سقیفه بنی‌ساعده جمع شدند و ابوبکر را به عنوان خلیفه انتخاب کردند.همچنین طرفداران خلیفه برای بیعت گرفتن از علی(ع) به خانه فاطمه(س) دختر پیامبر حمله کردند.در این هجوم به فاطمه(س) جراحاتی وارد شدکه به اعتقاد شیعیان به شهادت او انجامید.به باور شیعیان پس از رحلت پیامبر، سفارش‌های پیامبر در مورد جانشینی امام علی(ع) به جای وی اجرا نگردید واختلاف بر سر جانشینی او به نزاعی عمیق در جامعه اسلامی بدل شد و زمینه‌ساز ایجاد دو مذهب بزرگ شیعه و اهل‌سنت گردید.
آیا امام حسن خلافت و رهبری جامعه اسلامی را در دست داشتند؟
امام حسن مجتبی از ۲۱ رمضان سال ۴۰ به مدت ۶ تا ۸ ماه خلیفه مسلمان بود خلاف ایشان با بیعت مردم عراق آغاز شد، اما اهالی شام به رهبری معاویه با این خلافت مخالفت کردند. معاویه به همراه سپاهی عظیم راهی عراق شد و در نهایت این جنگ به صلح و واگذاری خلافت به معاویه نخستین خلیفه اموی انجامید.دوره امام حسن مجتبی علیه السلام از سخت ترین و تلخ ترین مقاطع تاریخ اسلام، بلکه تاریخ بشریت است. موقعیتی که بعد از شهادت امام علی با کوتاهی ها و خیانت های مردم کوفه پدید آمد و نهایتاً امام علی علیه السلام در اوج مظلومیت و غربت به شهادت رسیدند. پس از ایشان امام مجتبی عهده دار مسئولیت خلافت بر مسلمانان شد. ایشان با مردانی مواجه شد که از حق گریزان بودند
از ویژگی دوران امام حسن بفرمایید؟
درباره ویژگی های دوران امام مجتبی (ع) و شخصیت رهبری باید گفت که دوران امامت امام حسن علیه السلام ویژگی های خاصی داشت. به طور کلی زندگی ایشان به چند مقطع تقسیم می شود؛ اول، از ولادت حضرت تا رحلت رسول اکرم. دوم، دوران امامت پدر بزرگوارشان در دوره ۲۵ سال سکوت امیرالمومنین و پنج سال خلافت ایشان. دوره سوم زندگی امام حسن، دوران امامت ایشان است؛ از زمان شهادت پدر تا شهادت خودشان. آن دوران هم به دو دسته قابل تقسیم است: دوره حکومت داری ایشان و دوره ۱۰ سال کناره گیری از حکومت و صلح اجباری.
یک نکته را باید توجه کرد که در میان مسلمانان امام حسن علیه السلام به گونه ای تعریف شده که گویی اهل صلح و سازش بوده است. گویی اهل نفوذ و مرد روز های سخت و ایستادگی نبودند. باید گفت که چنین چیزی اشتباه است. حتی اهل تسنن هم در تمجید خصائص اخلاقی ایشان بسیار گفته اند و همچنین در تمجید رشادت هایشان. در میان بسیاری از راویان اهل تسنن و تشیع آمده که پیغمبر از امام حسن علیه السلام تجلیل کرده و فرمودند: «به واسطه حسن در امت من صلح ایجاد می شود». در واقع کناره گیری حضرت حسن از خلافت باعث می شود دودستگی در میان مسلمانان ایجاد نشود و امت مسلمان یکپارچه شوند. در این ارتباط سخن ها هست که در ادامه خواهم داد.
ماجرای صلح امام حسن و معاویه چه بود ؟
مهم‌ترین رویداد سیاسی در زندگی امام حسن(ع) جنگ با معاویه بود که به شکست شامیان انجامید. پس از سستی یاران امام حسن و بیعت آنها با معاویه امام حسن (ع ) پی برد که نمی تواند با یاران اندک با سپاه او مقابله کند. پیشنهاد صلح از سوی معاویه بود و امام حسن از آنجاکه از نیرنگ و حلیه معاویه مطلع بود، اما مجبور به پذیرش صلح شد.
درباره نحوه شهادت امام حسن بفرمایید؟
در خصوص تاریخ شهادت امام حسن اختلاف نظرهایی وجود دارد اما برخی از پژوهشگران معتقدند که ایشان در ۲۸ صفر سال ۵۰ هجری دانسته اند، بر اساس روایات تاریخی معاویه به همسر امام حسن مجتبی (ع) وعده هزار سکه و همسری یزید را دارد، سپس جعده با همین وعده امام حسن (ع) را مسموم کرد و پس از گذشت چند روز به شهادت رسیدند.
پس از شهادت امام حسن مجتبی (ع) تمام شهر مدینه شیون و گریه شد و در هنگام خاکسپاری ایشان جمعیت زیادی در قبرستان بقیع حضور داشتند و تا هفت روز بازارها تعطیل شدند.
انتهای پیام/* |