|
یادداشت؛ |
|
چله‌نشینی تهرانی‌ها در طولانی‌ترین شب سال |
|
|
|
با توجه به اینکه یلدا مصادف با شروع شب چله بزرگ زمستان است، موضوع ارتباط با خویشاوندان و دانستن مفهوم آداب و رسوم هر خطه از کشورمان دری جدید را به فرهنگ و اعتقادات مردم برایمان باز می‌کند. |
|
|
از استان تهران؛ یلدا در ایران با گذر زمان تغییرات زیادی داشته است. امروزه بیشتر سنت های قدیمی ما جای خود را به عادت های امروزی داده‌اند، اما باز هم بسیاری از ما تمام سال منتظر شب نشینی شب یلدا می‌مانیم و از قبل برای این شب برنامه‌ریزی می‌کنیم و حتی در صورت دور بودن از عزیزانمان تلاش می‌کنیم تا در آخرین شب پاییز در کنار آنها باشیم و به استقبال زمستان برویم.
یلدا شبی خوش‌یمن و پربرکت
یکی از بخش‌های جدا نشدنی شب یلدا، خوردن میوه و تنقلات است. در سفره‌های یلدایی محلی هندوانه، انار، گندم بو داده، گردو، نخود برشته، تخمه، پسته، بادام و انجیر و کشمش از اصلی‌ترین خوراکی‌های شب چله به شمار می‌آیند.
با کمی کند و کاو در آداب و رسوم مردم ایران در شب چله پی می‌بریم که پختن شام مخصوص شب چله برای ایرانی‌ها اهمیت بسیاری دارد.
مردم ایران معتقدند که شب یلدا خوش‌یمن و پربرکت است و شایسته نیست بدون غذا آن را جشن بگیرند. به همین دلیل بانوان ایرانی از صبح سور و سات پختن شام یلدا را آغاز میکنند.
آنچه واجب است در سفره شب چله باشد، پلو است. سبزی پلو با ماهی و ته‌چین غذاهای سنتی ایرانیان به شمار می‌آید.
در تقویم ایرانیان قدیم دو زمان از سال به نام چله معرفی شده است، چله تابستان که از تیر ماه شروع و چله زمستان که از اول دی‌ماه آغاز می‌شود.
در این تقویم ۶٠ روز تابستان و ۶٠ روز زمستان به دو قسمت چله بزرگ و چله کوچک تقسیم می‌شد که به ۴٠ روز ابتدایی، چله بزرگ و ٢٠ روز پایانی آن را چله کوچک می‌گفتند.
روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان
با توجه به اینکه عمر شب یلدا از غروب آخرین روز پاییز شروع و با طلوع اولین روز زمستان به پایان می‌رسد و دقیقا مصادف با شروع شب چله بزرگ زمستان است، این عنوان سال 1378 از سوی شورای فرهنگ عمومی تصویب و در تقویم شمسی ثبت شد.
براساس سنت و رسوم، در تهران قدیم، اکثریت مردم شب یلدا را با دورهمی و صله رحم سپری می‌کردند که با چاشنی دعا و نیایش همراه بوده است. در این شب موضوع ارتباط با خویشاوندان مورد توجه قرار می‌گیرد که متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات اقتصادی کمرنگ شده است.
سال گذشته شورای فرهنگ عمومی به منظور تقویت صله رحم و ارتباط خانواده‌های ایرانی پیشنهاد داد تا این مناسبت به روز «ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان» تغییر نام یابد، چرا که در شب یلدا، رسم است ضمن صله رحم، افراد نزد اقوام، بزرگترها و والدین می‌روند.
باورها و سنت های شب یلدا در شهریار
دانستن معنا و مفهوم آداب و رسوم مردم هر خطه از کشورمان در مناسبت‌های مختلف دری جدید را به فرهنگ و اعتقادات آنها برایمان باز می‌کند.
مراسم شب یلدا در شهریار هم مانند دیگر شهرها و استان‌های کشورمان پرشور و مفصل برگزار می‌شود. یکی از آداب مخصوص شهریاری‌ها در شب چله، خشک‌کردن میوه و خوردن میوه خشک است.
شهریاری‌ها با چیدن سفره‌های خوش‌رنگ از میوه‌های رنگارنگ و با تفأل بر فال حافظ و قصه‌گویی و معاشرت، شب یلدا را شب زنده‌داری میکنند و به خاطره‌گویی بزرگترها همراه با مشاعره می‌پردازند.
آداب و رسوم مردم دماوند در شب چله
مردم دماوند نیز در شب چله به خانه خویشان و بستگان می‌روند و روز پیش از رفتن خبر می‌دهند که شب چله خواهند آمد.
صاحب‌خانه برای مهمانان پلو می‌پزد و سیب و گلابی‌هایی را که در تابستان زیر خاک کرده تا تازه بماند، به همراه پرتقال و انار و هندوانه می‌آورد. انار و هندوانه حتماً باید باشد، زیرا عقیده دارند که اگر در شب چله انار و هندوانه نباشد تا سال دیگر در ناخوشی و ناراحتی خواهند بود.
پس از خوردن شام و چای و میوه، بچه ها به پای‌کوبی و خواندن ترانه‌های کودکانه می‌پردازند، بزرگترها اشعار و حکایاتی را که از گذشته به یاد دارند می‌خوانند و جوانان هم به سرگرمی‌های ویژه خود می‌پردازند.
برخی از مردم دماوند برای شب چله اهمیت زیادی قائل هستند، از این رو پیش از فرا رسیدن این شب، میوه‌های گوناگون فراهم کرده و همین که شب چله فرا رسید، پس از خوردن شام که حتما پلو است، آنها را در سینی های بزرگی چیده و از هر میوه‌ای اندکی می‌خورند، چرا که بر این باورند، اگر در این شب، تنها میوه‌های سرد و خشک بخورند در تمام مدت سال گرم نمی شوند و با خوردن میوه‌های گرم بدنشان همیشه گرمی و حرارت خواهد داشت، از این رو هم از میوه های سرد و هم از میوه‌های گرم از جمله: سیب، گلابی، هویج، گردو، هندوانه، برگه زردآلو، قیسی، هسته قیسی بو داده، می‌خورند. اگر این‌ها نبود، هویج و هندوانه می‌خورند تا از گرما و بیماری در امان باشند.
نویسنده : الهام سهیلی، کارشناس علوم اجتماعی
انتهای خبر/ |