نتايج بسياري از مطالعات حاکي از اين است که ريشههـاي موانـع و مشـکلات پيش روي پيشرفت و موفقيت زنـان بايـد درون نظـامهـاي درهـمتنيـده اجتمـاعي، اقتصـادي، سياسـي و فرهنگي، که طي قرنها با يکديگر همپوشاني بسيار عميقي پيدا کردهاند، با دقت بررسـي و واکاوي شوند.
به گزارش خبرگزاری زنان ایران - با وجودي که فقط پنجاه سال است تفکرات به نقش زنان در جامعه تغيير کرده، امروزه اجماع عمومي جهاني وجود دارد که توانمندسازي زنان «اقتصادي هوشمندانه» است و برابري جنسيتي در ابعاد مختلف اجتماعي-اقتصادي تاثيري مثبت بر رشد و توسعه انساني دارد. زنان از نيروهاي مهم تغيير در جهان معاصرند، به طوريکه موفقيت و شکستشان بسياري از ابعاد زندگي خود، خانواده و جوامع معاصر را تحت تاثير قرار ميدهد. در دهههاي اخير در ايران، با وجود تغيير نقشهاي سنتي و به تبع آن افزايش تقاضاي زنان براي تحصيلات عالي که ميتواند مقدمهاي براي ارتقا و موفقيتهاي بعدي محسوب شود، ساير پيشرفتهاي زنان با موفقيتهاي تحصيلي آنان متناسب نبوده است. بدين معنا که به لحاظ کيفي و به ويژه در زمينه شغلي و موفقيتهاي اجتماعي، به عنوان يکي از مظاهر مهم موفقيت در جهان امـروز، فعاليـتهـاي زنـان فقـط بـه دو حـوزه آمـوزش و بهداشت محدود بوده و بخشهاي ديگر نه تنها رشد درخور ملاحظهاي نداشـته، بلکـه در برخـي دورهها نيز کاهش يافته است.
بر اين اساس، «عفت برنا و همکارانش» در پژوهشي با عنوان «درک زنان از موانع و تسهيلکنندههاي موفقيت» به برخي از اين موانع و محدوديتها در قالب پژوهشي کيفي با روش نظريه «داده بنياد» توجه کرده و به اهم آنها در مطالعه خود پرداختهاند که از جمله آنها جامعهپذيري تک بعدي و محدودسازي بيروني، محدوديت چشم انداز شغلي، نبود حمايت مالي و خانوادگي، کمبود آموزشهاي مهارت محور و فشار نقش خانهداري است که در ادامه به آنها اشاره ميشود.
جامعهپذيري تک بعدي و محدودسازي بيروني
جامعهپذيري تکبعدي به اين موضوع اشاره دارد که چگونگي تعريف زنان از موفقيـت به طور عمومي از سوي والدين به صورت محدود و با تأکيد بر موفقيت تحصيلي تعيين ميشود. بهعـلاوه، کنتـرل شديد تعاملات اجتماعي فرزندان دختر، که از سوي خانواده در دور نوجـواني و جـواني صـورت ميگيرد، از يک سو مانع رشد هوش اجتماعي و مهارتهاي ارتباطي دختران ميشـود و از سـوي ديگر از شناخت علايق و استعدادهاي آنان جلوگيري ميکنـد.
«کنتـرل شـديد و محدودسـازي تعاملات بيروني» و «تصميمگيريهاي والدين براي فرزندان دختر» به منزله دو عامل درهم تنيده سبب ميشود آنان هرگز مجالي براي انديشيدن به علايـق، ظرفيـتهـا و توانمنـديهـاي خـود نيابند و از قوتها و ضعفهاي خـود آگـاه نشـوند.
تاثيرات متقابل و تنگاتنگ عوامل مختلف سبب ميشود بسياري از زنان اين فرصت را نيابنـد تـا از سرمايه انساني و اجتماعي لازم جهت کسب جايگاههاي اجتماعي و شغلي مناسب بهرهمنـد شـوند
در چنـين وضـعيتي، اعتمادبـه نفـس براي رويارويي با زندگي پر از چالش آينده براي آنان فراهم نخواهد شد و به تبع آن، زمينه جهت انواع بهرهکشي و سوءاستفاده در محيط خانوادگي و شغلي برايشان فراهم خواهد شد.
محدوديت چشم انداز شغلي
تاثيرات متقابل و تنگاتنگ عوامل مختلف سبب ميشود بسياري از زنان اين فرصت را نيابنـد تـا از سرمايه انساني و اجتماعي لازم جهت کسب جايگاههاي اجتماعي و شغلي مناسب بهرهمنـد شـوند. در چنين موقعيتي، خيل عظيمي از زنان يا به مشاغل پارهوقت و خدماتي با دستمزد کم بـه اشـتغال ميپردازند که خود سبب بهرهمند نشدن از امکانـاتي مانند: بيمـه، تـأمين اجتمـاعي، اسـتفاده ازکارگاههاي رايگـان آموزشـي و مهـارتي در محـل کـار و سـاير امتيـازات شـغلي ميشود يـا در ايدئالترين وضعيت ممکن به آزمونهـاي اسـتخدامي دل مـيبندنـد تا شايد بتوانند به عنوان کارمند رسمي که همراه با ضمانت شغلي نيز هست، بـه کـار گمـارده شـوند.
حاصل چنين وضعيتي ايجاد زنجيرهاي معيوب خواهد بود که سبب ميشود اکثريت زنـان همـواره در وضعيت اجتماعي اقتصادي پايين جامعه قرار گيرند و هرگز بـه اهـداف بلندپروازانـه يـا جـاه طلبانـه نيانديشند.
نبود حمايتهاي مالي و خانوادگي
يکي ديگر از موانع بزرگ پيشرفت زنان در مسـير تحقـق اهـداف شـغلي خـود نبـود حمايت مالي و بهرهمندي از امکانات مالي به ويژه از سوي خانواده است. در چنين وضعيتي، تنها راه کسب درآمد براي زنان، کار کردن براي کارفرمايان و صاحبان سرمايه در بخش خصوصي يـا مؤسسات و سازمانهاي دولتـي اسـت کـه مـيتوانـد بسـياري از بـي عـدالتيهـا، تبعـيضهـا و سوءاستفادهها را در پي داشته باشد و تعداد بيشماري از زنان را به خانهنشيني تشويق کند.
ضعف نظام آموزش در يادگيريهاي عملي و مهارتي به منزله يکي از موانع مهـم پيشـرفت زنـان است
کمبود آموزشهاي مهارت محور
ضعف نظام آموزش در يادگيريهاي عملي و مهارتي به منزله يکي از موانع مهـم پيشـرفت زنـان است. به منظور بهره بردن از يک زندگي همـراه بـا سـلامت جسماني، رواني، اجتماعي و معنوي، در وهله اول، آموزش و پـرورش وظيفـه دارد مهـارتهـاي زندگي و سطحي از مهارتهاي فني را به دانش آموزان، اعـم از دختـر و پسـر، بـه طـور يکسـان، آموزش دهد و در وهله دوم، آموزش عالي ايـن قابليـت را بايد داشـته باشـد تـا افـرادي توانمنـد در سطوح بالاي علمي تخصصي تربيت کند. از آنجا که تنها گزينهاي که از سوي جامعه و به ويـژه خانوادهها براي پيشرفت زنان در نظر گرفته شده تحصيلات تا حد امکان بالاتر است، ضعفهـاي موجود در نظام آموزش و آموزش عالي در زمينه يـاددهي مهـارتهـاي زنـدگي و مهـارتهـاي شغلي بر آينده و سرنوشت زنان بـيش از مـردان تـاثيرات منفـي داشـته اسـت.
نتيجه اينکه اين آموزشهاي نظري و دانشگاهي، بدون ارائه مهارتهاي فني و تخصصي، زنـان را مجبور ميکند به اميد کسب موقعيت اجتماعي و شغلي بـه بـالاترين سـطح تحصـيلات ممکـن بينديشند. در حالي است که برخلاف بسياري از جوامع نه تنهـا تحصـيلات قـدرتي را بـراي زنان به همراه نميآورد، بلکه آنچنان کـه در مقدمـه ذکـر شـد، آمارهـا نشـان مـيدهـد زنـان تحصيلکرده تر در شغليابي با مشکلات بيشتري روبهرو ميشوند.
فشار نقش خانهداري
حجم سنگين مسئوليتهاي خانوادگي به منزله يکـي از موانع بزرگ پيش روي زنان براي دستيابي به موفقيت و تحقق اهداف شخصي و شغلي عمل ميکند. در بسياري از خانوادهها، حتي با وجود تمايل همسران به اشتغال زنان و با سـاعات کـار برابر و شغل يکسان، مسئوليتهاي مربوط به خانه و خانواده همچنان بر دوش زنان بـاقي مانـده است و در نتيجه فشار و نگراني حاصل از ايفاي نقشهاي مادري، همسر و مسئوليتهاي خانوادگي موجـب کاهش اعتمادبه نفـس و بـه ويـژه
بـيعلاقگـي بـه پـذيرش موقعيـتهـاي اجتمـاعي مـيشـود.
جمعبندي
در مجموع، ميتوان گفت مشکلاتي مانند انباشتگي وظايف خانهداري، تبعيض و تعصبهاي خانواده به فرزند دختر و محدودکردن آنان به گزينههاي خاص جهت موفق شدن که در خانواده وجود دارد، نه تنها موجب ميشود زنان در زندگي شخصي و اجتماعي خـود را موفـق ارزيابي نکنند، بلکه عاملي براي ايجاد مشکلات ديگر براي آنان در جامعه ميشود.
کارشناسان بر اين باور هستند که با وجود انواع موانع و چالشهاي پيش روي زنان در دستيابي به موفقيت، امکانات بهرهمندي از فضاي مجازي حاصل پيشرفت تکنولوژيهاي ارتباطي در سالهاي اخير فرصتهاي متنـوعي را براي موفقيت زنان فراهم کرده است
در چنين موقعيتي، زنان خواسته يا ناخواسته و بدون اينکه چشمانداز روشن و مشخصي از آينده خود داشته باشند، فقط به تحصيل دل ميبندنـد و در صـورت امکـان بـالاترين سـطح تحصيلات دانشگاهي را نشانه ميگيرند و براي رسيدن به آن تلاش ميکنند تا از طريق آن بتوانند به شغل مطلوب دست يابند حال آنکه دانش صرف نيز چندان نميتواند خواستههاي آنها را به لحاظ شغلي تامين نمايد.
با اين حال نظر بسياري از کارشناسان بر اين باور هستند که با وجود انواع موانع و چالشهاي پيش روي زنان در دستيابي به موفقيت، امکانات بهرهمندي از فضاي مجازي حاصل پيشرفت تکنولوژيهاي ارتباطي در سالهاي اخير فرصتهاي متنـوعي را براي موفقيت زنان فراهم کرده است.
ظهور انواع مشاغل خانگي براي زنان به برکت برخـورداري از فضاي مجازي و شبکههاي اجتماعي نقطه عطفـي در مسـير موفقيت زنان در دنياي امروز محسوب ميشود؛ به طوريکه زنان نه تنها در محدوده محل زندگي خود، بلکه در گستره ملي و حتي بين المللي به ارائه کالاها و خدمات خود ميپردازند.
منبع:
برنا، عفت، افراسيابي، حسين، کلاته ساداتي، احمد و مهدي کرماني «درک زنان از موانع و تسهيل کنندههاي موفقيت: مطالعهاي داده بنياد، مجله زن در توسعه و سياست، دوره ??، شماره ?: ???-
ايرنا
انتهاي پيام/م