عروسک‌های محلی بسیاری از دوران گذشته وجود داشته است که بسیاری از آنها به دست فراموشی سپرده شده و در حال حاضر تنها چهار عروسک در چهارمحال و بختیاری به همت هنرمندان استان به ثبت ملی رسیده است.
به گزارش خبرگزاری زنان ایران - کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری در همین خصوص به خبرنگار جامعه زنان گفت: از میان عروسک‌های بومی و محلی استان تاکنون چهار عروسک در فهرست آثار ملی ثبت شده است که شامل "بازبازک" (لیلی رقصان)، "لال بُهیک"، "چُمچه گلین" و "خاری" عروسک دست‌ساخته مردم شهر گندمان است.
فریده احمدی :"لال بُهیک" یکی از گویاترین دست‌ساخته‌های عشایر استان به شمار می‌رود که در بردارنده باورهای کهن این منطقه به ویژه بخش بازفت است.
وی تصریح کرد: در این منطقه به عروس "بُهیک" گفته می‌شود و لال بهیک یعنی عروس خاموش که در باور مردم آن گستره در طلب باران به یاری مردم می‌شتافته است.
به گفته این کارشناس میراث فرهنگی، در باور عشایر بازفت، لال بُهیک در رویارویی با رویدادهای زیان‌بار آنها را کمک می‌کرد و به این سبب به آن خاموش می‌گفتند که عروس در فرهنگ آنها به پاس شرم و آزرمی که دارد ساکت و خاموش است و از سوی دیگر لباس لال بُهیک برگرفته از پوشش زیبا و رنگارنگ زنان و دختران عشایر شامل مینا (روسری)، شلوار و دامن بلند است.
احمدی یادآور شد: این عروسک به عنوان بخشی از میراث معنوی کشور به شماره ۱۱۲۵ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
وی به دیگر عروسک محلی ثبت ملی استان اشاره کرد و گفت: "خاری"، عروسک دست‌ساز مردم شهر گندمان شهرستان بروجن است که با آن آیین‌های فرهنگی و دینی منطقه بازسازی می‌شود و به این دلیل به آن خاری گفته می‌شود که دماغ عروسک از خار و خاشاک بیابانی ساخته می‌شود.
کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری در ادامه به اشاره به ثبت ملی عروسک بازبازک، اظهار داشت: بازبازک یا عروسک لیلی رقصان، علاوه‌بر اینکه نوعی سرگرمی و بازی برای کودکان مناطق بختیاری‌نشین استان به شمار می‌رفت، آموزش گونه‌ای از رقص سنتی نیز است.
احمدی افزود: "بازباز" در گویش مردم منطقه به کسی گفته می‌شود که با دستمال‌های رنگین در دست، پایکوبی می‌کند و شادی را برای دیگران به ارمغان می‌آورد و مادران این منطقه این عروسک را برای کودکان خود می‌ساختند تا فرزندان خود را با آیینی شادی‌بخش آشنا کنند.
وی با اشاره به اینکه عروسک‌های محلی استان با آیین‌های این منطقه پیوند عمیقی خورده است، به عروسک طلب باران یا "چُمچه گلین" اشاره کرد و گفت: چمچه گلین عروسک محلی مردم شهر بن از مناطق ترک‌نشین استان است که با ملاقه و پارچه‌های دورریختنی به ویژه از سوی مادربزرگ‌ها ساخته می‌شده است.
وی افزود: مردم منطقه برای طلب باران از خداوند، با در دست دادن عروسک‌ها به تک‌تک خانه‌ها می‌رفتند و با خواندن شعر «چُمچه‌گلین نه ایسیر، قاشق قاشق یاق ایسیر، دن گله خرمن ایسیر یکه دگیرمان ایسیر» از مردم مواد اولیه برای تهیه آش باران‌خواهی را طلب می‌کردند.
اگرچه انتظار می‌رفت با ثبت این عروسک‌ها در فهرست میراث معنوی کشور، گام‌های موثری برای حفظ این ذخایر هویت‌بخش با تولید و عرضه این عروسک‌ها برداشته شود اما اقدام قابل توجهی در این خصوص صورت نگرفته است و اگرچه اقداماتی از سوی هنرمندان و جوامع محلی به صورت محدود انجام شده اما می‌طلبد تا در این خصوص اقدامات گسترده و بیشتری به ویژه از سوی دستگاه‌های متولی انجام گیرد.
آخرین تلاش‌ها برای احیای عروسک‌های محلی؛ امیدآفرین اما ناکافی
در سال‌های اخیر یکی از استادان رشته هنر چهارمحال و بختیاری اقدام به شناسایی و بازسازی ۳۵۰ نمونه عروسک بومی مناطق مختلف کشور کرده و قرار است آن را در مجموعه‌ای که از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مجوز آن را صادر کرده است نگهداری و در معرض دید عموم قرار دهد.
ناهید جعفری دهکردی پژوهشگر حوزه هنر و فرهنگ عامه و عضو هیات علمی دانشگاه هنر شهرکرد در همین خصوص به خبرنگار جامعه زنان گفت: در قالب یک پروژه دانشگاهی شامل مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای و سلسه پژوهش‌هایی شامل رساله و مقاله بخش زیادی از عروسک‌های محلی کشور شناسایی و نمونه‌برداری شده است و علاوه‌بر آن کتابی با عنوان راهنمای عروسک‌های بومی استان چهارمحال و بختیاری در شرف چاپ است.
انتهای پیام/*