خبرگزاری زنان ایران

به گزارش خبرگزاری زنان ایران - سیستان و بلوچستان، حمید داودی راد، متخصص گردشگری پایدار و توسعه کارآفرینی پایدار در یادداشتی در رابطه با نقش بازارها در حفظ میراث ها نوشت : بازار مادربزرگ‌های چابهار (بللوک بازار) به عنوان یک اکوسیستم زنده فرهنگی-اقتصادی، نمونه‌ای منحصربه‌فرد از تلفیق پایداری فرهنگی با توسعه محلی است.
این متخصص گردشگری با رویکردی بین‌رشته‌ای (مردم‌شناسی، گردشگری و اقتصاد اجتماعی) به تحلیل نقش این بازار در حفظ میراث ناملموس بلوچستان، توانمندسازی زنان و مقاومت در برابر جهانی‌سازی یکسان‌ساز می‌پردازد.
۱. تعریف پایداری فرهنگی در چارچوب بللوک بازار
باید گفت،پایداری فرهنگی در این بازار بر سه اصل استوار است:
الف_حفظ دانش بومی: انتقال سوزندوزی، طب سنتی و حصیربافی از مادربزرگ‌ها به نسل‌های جدید .
ب- اقتصاد غیررسمی زنان: ۶۰% فروشندگان تاریخی این بازار را زنان سرپرست خانوار تشکیل می‌دادند که امروزه با وجود حضور مردان، همچنان نقش کلیدی دارند .
ج- مقاومت فرهنگی: استفاده از زبان بلوچی در مبادلات و تبلیغات، علیرغم نفوذ زبان‌های خارجی در منطقه آزاد چابهار .

۲. مؤلفه‌های پایداری فرهنگی در بازار مادربزرگ‌ها
الف_ معماری و فضای بازار
- طراحی ارگانیک: کوچه‌های به هم پیوسته با بساط‌های زمینی، یادآور الگوهای تجاری سنتی بلوچستان است .
- عدم تغییر کالبدی: علی‌رغم توسعه مجتمع‌های تجاری مدرن، این بازار از دهه‌ها پیش بدون تغییرات اساسی باقی مانده است .
ب_ محصولات و دانش بومی
- سوزندوزی بلوچی: پارچه‌های دست‌دوز که هر طرح نماد فرهنگی خاصی دارد (مثل نقش‌های هندسی الهام‌گرفته از طبیعت سیستان) .
- داروهای گیاهی: ترکیباتی مانند حنای هندی و مسواک بلوچی (مُزوانک) که از گیاهان محلی تهیه می‌شوند .
- غذاهای سنتی: پخت و فروش کباب هزاری و پکورا با روش‌های سنتی .
ج_ نقش زنان به عنوان حاملان فرهنگ
- زنان سالخورده این بازار نه تنها فروشنده، بلکه "مروّجان فرهنگ بلوچی" هستند:
- آموزش غیررسمی صنایع دستی به دختران جوان .
- روایتگری داستان‌های محلی برای گردشگران .

۳. تهدیدها و راهکارهای پایداری :
الف_ تهدیدها
- کمرنگ شدن نقش زنان: افزایش حضور مردان و جوانان در مدیریت مغازه‌ها .
- تهاجم کالاهای وارداتی:جایگزینی پارچه‌های ماشینی چینی با سوزندوزی‌های دستی .
- تغییر ذائقه نسل جدید:کاهش تقاضا برای مُزوانک (مسواک بلوچی) به نفع محصولات صنعتی .
ب: راهکارهای پیشنهادی
- تبدیل بازار به موزه زنده: ثبت جهانی به عنوان میراث ناملموس یونسکو با محوریت نقش زنان.
- توسعه گردشگری مسئولانه:* طراحی تورهای آموزشی با محوریت تعامل مستقیم گردشگران با مادربزرگ‌ها .
- ایده من : ایجاد پلتفرم دیجیتال برای فروش آنلاین صنایع دستی با روایت‌های ویدیویی از سازندگان (با حفظ اصالت).

۴. بللوک بازار به عنوان الگویی برای گردشگری پایدار
این بازار نشان می‌دهد که پایداری فرهنگی می‌تواند:
منبع درآمد باشد: ۴۰% گردشگران چابهار بازدید از این بازار را اولویت خود می‌دانند .
_هویت جمعی را تقویت کند: لباس‌های سنتی فروشندگان، نماد مقاومت فرهنگی است .
_دانش بومی را زنده نگه دارد: روش‌های سنتی ماهی‌گیری و نمکسود کردن هنوز استفاده می‌شود .
در نهایت باید گفت: بازار مادربزرگ‌های چابهار تنها یک مرکز خرید نیست، بلکه "دانشگاه زنده فرهنگ بلوچی" است. حفظ آن نیازمند عزم ملی برای:
- تدوین (منشور حفاظت مشارکتی) با همکاری زنان محلی.
- تزریق (فناوری‌های کم‌تهاجمی) مانند QR کدهای روایت‌محور روی محصولات.
به قلم : حمید داودی‌راد ،متخصص گردشگری پایدار و توسعه کارآفرینی پایدار