خبرگزاری زنان ایران

به گزارش خبرگزاری زنان ایران - یادداشت/ محمد جواد عقلمندی ، کارشناس ارشد حقوق خانواده و مدرس دانشگاه در روز ملی جمعیت نوشت : حق حیات ، یکی از اساسی ترین حقوقی است که هر فرد از ان برخوردار است و حتی وجود دیگر حقوق به آن وابسته است این حق یکی از حقوق بنیادین است که زیربنای دیگر حقوق بشری می باشد.
به همین دلیل است که در موارد اولیه اعلامیه جهانی حقوق بشر، بدآن تصریح شده است و در میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی نیز این موضوع مورد توجه خاص قرار گرفته است. ادیان توحیدی نیز از همان ابتدا به این موضوع توجه خاصی داشته اند . مراد از ادیان توحیدی ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی می باشد که عبارتند از چهار دین زرتشت ، یهود ، مسیحیت و اسلام . دین اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دین الهی و هم چنین به عنوان منبعی برای قوانین کیفری و مدنی به مسئله سقط جنین به عنوان یکی از مهم ترین موارد (حق حیات) پرداخته است و قوانین موضوعه ما نیز به تبعیت از شرع مقدس اقدام به جرم انگاری سقط جنین نموده است.
سقط جین در ادیان توحیدی:
در دین زرتشت سقط جنین به هیچ بهانه ای روا یا قابل چشم پوشی نیست . درجه مخالفت با سقط جنین در آیین زرتشت به حدی است که این عمل را با قتل عمد برابر دانسته و پدر و مادر و سقط کننده را به یک میزان مقصر قلمداد می کند (وندیراد ـ 9:15 ـ 11 ) در آیین زرتشت نه تنها سقط جنین مشروع جایز نیست ، حتی سقط جنین نامشروع نیز جایز نیست .
در تورات خون نماد مقدس زندگی دانسته شده است (رک. لاویان 14:17) در آیین یهود حکم ( قتل مکن ) که یکی از احکام ده فرمان است بر ضرورت حفظ حیات انسانی تاکید دارد . از آنجایی که جنین نیز دارای حیات است ، سقط جنین نیز ذیل همین حکم قرار می گیرد . از دیدگاه یهودیان کلمودی اسقاط جنین گرچه ممنوع است ولی قتل عمد محسوب نمی شود ( توسیفتا ، سنهدرین : 59 ) از نظر آنان اگر جنین زندگی مادر را به مخاطره اندازد ، سقط جنین مجاز دانسته شده است .
حکم (قتل مکن) از احکام ده فرمان برای مسیحیان نیز محترم شمرده می شود . بااین که در عهد جدید رویکرد شریعت گرایی وجود ندارد ، حکم خاصی درباره سقط جنین نیز در آن یافت نمی شود . به اعتقاد کاتولیک ها جنین از همان لحظه انعقاد نطفه ، انسان کامل است و حق حیات دارد و زندگی انسان از همان آغاز پیدایش محترم است و وی را باید دارای تمام حقوق ، از جمله حق همیشه پایدار حیات دانست .
قران کریم برای حفظ حق حیات انسان ها حکم روشنی بیان کرده است : (من قتل نفسا بغیر نفسی او فساد فی الارض فکانما قتل الناس جمیعا و من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا ) هرکس یک انسان را بکشد بدون اینکه او کسی را کشته باشد و یا فسادی در زمین کرده باشد مثل این است که همه مردم را کشته و هر کس که یک انسان را از مرگ نجات دهد مثل این است که همه را از مرگ نجات داده است (مایده ، آیه32)
آیات متعددی از قران کریم در بحث از حرمت سقط جنین مورد استناد قرار گرفته اند . هم چنین روایات مختلفی به خصوص در باب دیه و حدود وجود دارد که مراحل مختلف شکل گیری جنین را بیان کرده و میزان دیه جنین در صورت از بین بردن آن در هر مرحله را نیز مشخص میکند . به نظر مشهور فقهای شیعه سقط جنین مطلقا ، چه سالم باشد چه ناقص الخلقه ، چه نطفه حلال باشد چه حرام ، چه قبل از چهار ماهگی باشد چه بعد از آن ، حرام است . مگر اینکه ادامه حیات برای جان مادر خطرناک باشد ، آن هم در صورتی که روح در جنین دمیده نشده باشد سقط جنین جایز ، بلکه لازم است . در مقابل برخی دیگر از فقها تنها سقط جنینی که روح در او دمیده شده است را مطلقا حرام دانسته و پیش از آن را مشروع می دانند زیرا معتقدند که تا پیش از دمیده شدن روح در جنین ، وی دارای نفس انسانی نمی باشد ( حلی ، 398:1973 ـ 397 ) شهید ثانی نیز در روضه می گوید ( قتل در جنین کفاره ای واجب نیست ، مگر در صورتی که روح در وی دمیده شده باشد، زیرا وجوب کفاره مشروط به زمانی است که جنین مقتول ، دارای حیات بوده باشد . بنابراین در صورت تعلق روح به جنین چنانچه جنین پسر باشد ، دیه کامل و اگر دختر باشد نصف آن پرداخت می گردد )(عاملی 1417 ، 2 ، 373 ) پس از نظر شیعه اسقاط جنین پس از تعلق روح به آن قتل به شمار می آید و بنابراین سقط جنین جایز نیست ، اما قبل از تعلق روح عنوان قتل بر آن صدق نمی کند
سقط جنین در قوانین موضوعه :
جنین در لغت به معنای (هر چیز پوشیده و مستور است و در اصطلاح پزشکی نیز موجودی است که پس از لقاح تخمک به وسیله اسپرماتوزویید و پس از تقسیمات اولی سلول تخم حاصل می شود ولی هنوز دوران رشد خود را در داخل رحم مادر می گذارند.) سقط جنین در لغت به معنای (افتادن جنین قبل از نمو کامل در رحم است)در اصطلاح حقوقی نیز به معنی ( اخراج عمدی جنین از رحم ، قبل از موعد طبیعی به نحوی که قابل زیستن نباشد ) گفته می شود.در سیستم حقوقی ما در پاره ای از موارد سقط جنین جرم انگاری شده است .
از دیدگاه حقوقی هر جرمی باید دارای سه رکن باشد این سه رکن عبارتند از : 1)رکن قانونی 2)رکن مادی 3)رکن معنوی
رکن قانونی :
در قانون مجازات اسلامی در مواد 622 تا 625 در مورد سقط جنین عمدی و در مواد 716 تا 721 در خصوص دیه سقط جنین در ماده 715 در خصوص سقط جنین در اثر تخلفات رانندگی می باشد .
رکن مادی :
رکن مادی بزه سقط جنین عمدی شامل موارد ذیل است :
الف ) حامله بودن : از آنجا که سقط جنین از جمله جرایم مقید است تحقق آن مستلزم وجود جنین و حامله بود مجنی علیه می باشد . در این خصوص توجه به این نکات ضروری می باشد . اولا اینکه مشروع بودن حاملگی موثر در تحقق بزه نیست بنابراین چنانچه جنینی به واسطه رابطه نامشروع به وجود آمده باشد مورد حمایت قانون گذار است و اداره حقوقی قوه قضاییه نیز طی نظریه ای مشورتی اظهار می دارد ( سقط جنین از زنا مانند سقط جنین ناشی از حلال دارای کیفر و مجازات می باشد ) دوما کیفیت حاملگی شرط وقوع جرم نیست و فرقی میان حصول حاملگی از راه نزدیکی طبیعی ، تلقیح مصنوعی و یا اهدای جنین وجود ندارد . سوما ویژگی های فیزیکی جنین همانند ناقص الخلقه بودن در تحقق بزه نقشی ندارد .
فعل مرتکب :
رکن مادی جرم سقط جنین فعلی مثبت همانند ( ضرب ) و ( اذیت و آزار ) و ( فراهم ساختن ) وسایل سقط جنین است بنابراین ترک فعل نمی تواند تشکیل دهنده عنصر مادی چنین بزهی باشد .به موجب ماده 622 قانون مجازات اسلامی (هرکس عالما و عامدا و به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله ، موجب سقط جنین وی شود علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص حسب مورد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد .)از واژه هرکس در متن ماده چنین برداشت می شود که مقنن میان اشخاصی که به واسطه ضرب یا اذیت زن حامله موجب سقط جنین می شوند فرقی قایل نشده و چنانچه پزشک یا ماما یا شخص عادی اقدام به ضرب و سقط جنین کند مشمول ماده 622 خواهد شد . باید توجه کرد که علم و آگاهی مرتکب از حامله بودن زن شرط تحقق جرم است و هم چنین ضرب یا اذیت باید به قصد ( سقط جنین ) باشد .مطابق ماده 623 ق.م.ا نیز هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یک سال حبس محکوم می شود مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات داده خواهد شد . طبق نظریه شورای محترم نگهبان تنها در صورتی سقط جنین برای حفظ حیات مادر جایز شمرده شده است که جنین فاقد روح بوده و چنانچه در آن روح دمیده شده باشد امکان اسقاط آن وجود ندارد و خلاف شرع است . البته باید اضافه نمود که چون قانون مجازات اسلامی در خصوص این موضوع که بعد از مرحله حلول روح و هنگامی که ( حیات مادر و جنین ) تواءمان در معرض خطر است حکمی ندارد ناگزیر باید مطابق اصل 167 قانون اساسی به منابع معتبر اسلامی یا فتاوی معتبر حکم قضیه را صادر نمود . پس در این خصوص طی سوالی از محضر مبارک حضرت آیت الله خامنه ای ایشان چنین جواب داده اند ( سقط جنین شرعا حرام است و در هیچ حالتی جایز نیست...مگر اینکه استمرار بارداری ، حیات مادر و جنین هر دو را تهدید کند و نجات زندگی طفل به هیچ وجه ممکن نباشد ولی نجات زندگی مادر به تنهایی با سقط جنین امکان داشته باشد .
رکن معنوی :
چنانکه قبلا نیز ذکر شد برای احراز عنصر روانی این جرم لازم است که مرتکب 1) نسبت به حامله بودن زن علم و آگاهی داشته باشد 2)در انجام اقدامات مادی همانند ایراد ضرب و یا اذیت و آزار و یا دادن وسایل سقط جنین و یا به کارگیری آنها عمد داشته باشد 3) خواهان حصول نتیجه مجرمانه باشد . یعنی به قصد سقط جنین اعمال خود را انجام دهد .
نتیجه گیری :
ادیان توحیدی و خصوصا دین مبین اسلام سالها پیش از آنکه سازمانهای متعدد حقوق بشری شکل بگیرند به موضوع (حق حیات) و حتی حق حیات جنین توجهی ویژه نموده است . در دین مبین اسلام به عنوان خاتم ادیان توحیدی عنایت ویژه ای به بحث حق حیات کرده است . به طوری که آیات و روایات متعددی در ارتباط با لزوم رعایت حق حیات خود و دیگران وارد شده است . نکته مهم این است که حق حیات افراد بشری فقط محدود به انسانهای متولد شده نیست . بلکه حق حیات شامل جنین تولد نیافته هم می شود به طوری که در قران کریم کشتن ناحق یک نفر را همانند کشتن همه مردم دانسته است و فقهای اسلامی با استفاده از آیات و روایات سقط جنین را مطلقا حرام دانسته اند.قانون مجازات اسلامی نیز به تبعیت از شرع مقدس سقط جنین را جرم انگاری کرده و در مواد 622 و 625 در خصوص سقط جنین عمدی و در مواد 716 تا 721 در خصوص دیه سقط جنین و در ماده 715 در خصوص سقط جنین در اثر تخلفات رانندگی قانون گذاری نموده است . پس از نظر قانون گذار ایرانی سقط جنین جرم انگاری شده است و برای آن مجازات تعیین شده مگر در مورد خاص سقط درمانی.
پی نوشت
رک :عاملی و محمدبن حسین بن علی (1414 ه . ق) وسایل الشیعه و قم و موسه آل البیت و چ دوم و ج29 ص312 (باب 29 از ابواب دیات اعضا)
منابع :
1) مانند مایده : 32 ، نساء : 29 ، انعام : 151 ، اسراء :31
2) محمد معین ، فرهنگ فارسی و جنین
3) محمد معین ، فرهنگ فارسی و سقط جنین
4) نظریه مشورتی شماره 71/2/7 مورخ 7/6/1366 اداره حقوقی قوه قضائیه
5) سید علی خامنه ای ، رساله احوبة الاستثنایات ( تهران : شرکت چاب و نشر بین الملل و چاب چهارم و 1382 و ص 280
انتهای پیام/*