خبرگزاری زنان ایران

به گزارش خبرگزاری زنان ایران - به نظر استاد مطهري، قرآن با تفسیر آفرینش، زیربناي مقررات امور اجتماعي از قبیل مالکیّت، حکومت، حقوق خانوادگي و… را بیان داشته است. قرآن کریم برخلاف دیگر منابعي که امروز به عنوان کتب آسماني معرفي شده اند، سرشت و خلقت نخستین زن را احترام آمیز میداند و سرشت زن و مرد را دوگانه ندانسته است. قرآن با کمال صراحت در آیات متعدّدي مي فرماید که زنان را از جنس مردان و از سرشتي نظیر سرشت مردان آفریده ایم:4 (یاایها الناسُ اتّقُوا ربّکم الّذي خلقکم من نفس واحدة وخلق منها زوجها وبثّ منهما رجالاً کثیراً ونساءً…) نساء / اي مردم، از پروردگارتان پروا کنید، آن که شما را از یک نفس (جنس) آفرید و از آن (نَفس واحد) همسر او را و از آن دو مردان و زنان بسیار پدید آورد. یعني آفرینش انسان چه مرد و چه زن از یک جنس و به یک گونه بوده است. خداوند زن (حوّا) را از همان جنس (گل) آدم آفریده است. جنس آدم و حوّا یکي است و آفرینش آن دو از خاک است.
زن و مرد، داراي سرشتي یگانه
در آثاراستاد مطهري، فطرت یا سرشت (حالت خاص و نوع خاص از آفرینش) است، و به عبارت دیگر، گونه خاصي است از ساختار خلقي، سرشتي و سمت و سویي که انسان در آغاز آفرینش خود و پیش از قرارگرفتن در شعاع تأثیر عوامل تربیتي، تاریخي، اجتماعي و جغرافیایي دارد. در داستان پررمز و راز آفرینش آدم، زن و مرد هر دو با یک مقام در بهشت نخستین استقرار یافته و از نعمت هاي آن بهره مند بوده اند. در هبوط، توبه، مقام قرب، هم سخني با خداوند، هم سنگري در برابر شیطان، همگوني در خلافت الهي و… با یکدیگر مشترکند. این همساني زن و مرد در قصّه آدم و حوّا، دیدگاه قرآن را نسبت به زن آشکار مي سازد که در آفرینش تفاوتي میزان زن و مرد نیست.
دست یابي زن به کمالات معنوي، همانند مرد
یکي دیگر از نظریات تحقیرآمیز نسبت به زن در فرهنگ جاهلي و ادیان تحریف شده، آن بود که زن از جهت توانایي هاي معنوي و روحاني ضعیف است و نمي تواند به مراتب عالي معنوي راه یابد و به مقام قرب الهي برسد! امّا در دیدگاه قرآن کریم تفاوتي میان زن و مرد در امکان پیمودن راه هاي قرب الهي و کسب مقامات عالیه اخروي نیست، و در این میان جنسیت دخالت ندارد. چه زن و چه مرد، هریک که خردمندانه و در فرصت حیات دنیایي به شایستگي عمل کند، در آخرت نیز پاداش هاي بزرگ و مقامات عالي را به دست مي آورد. استاد شهید در این باره مي نویسد: (قرآن در آیات فراواني تصریح کرده است که پاداش اخروي و قرب الهي به جنسیّت مربوط نیست، به ایمان و عمل مربوط است، خواه از طرف زن باشد و یا از طرف مرد. قرآن در کنار هر مرد بزرگ و قدّیسي از یک زن بزرگ و قدّیسه یاد مي کند، و از همسران آدم و ابراهیم و از مادران موسي و عیسي در نهایت تجلیل. اگر همسران نوح و لوط را به عنوان زناني ناشایست براي شوهران شان ذکر مي کند، از زن فرعون نیز به عنوان زن بزرگي که گرفتار مرد پلیدي بوده است غفلت نکرده است، گویي قرآن خواسته است درداستان ها توازن را حفظ کند و قهرمانان داستان ها را منحصر به مردان ننماید.
زن و مرد، تکمیل کننده یکدیگر
از جمله دیدگاه هاي منفي که در جوامع بشري نسبت به زن مطرح بوده، این است که اساساً آفرینش زن طفیل وجود مرد است، زن آفریده شده است تا نیازهاي مرد را برآورده سازد و به همین نسبت ارزش گذاري و منزلت اجتماعي زن در مقایسه مرد، فرعي و حاشیه اي به حساب مي آید! امّا قرآن، هیچ یک از زن و مرد را فرع وجود دیگري ندانسته است، بلکه هردو را در عرض هم و تکمیل کننده یکدیگر به شمار آورده است. (هرگز نمي گوید زن براي مرد آفریده شده است، اسلام مي گوید هریک از زن و مرد براي یکدیگر آفریده شده اند.) (… هنّ لباس لکم وأنتم لباس لهنّ…) بقره / 187 زنان زینت و پوشش مردان، و مردان نیز زینت و پوشش زنان هستند.
وجود زن، مایه آرامش مرد
از دیگر دیدگاه هاي منفي نسبت به زن این است که وجود زن را شرّي ناگزیر دانسته اند، درحالي که قرآن وجود زن را مایه آرامش مرد معرفي کرده است: (ومن آیاته أن خلق لکم من أنفسکم ازواجاً لتسکنوا الیها) روم / 21 از آیات و نشانه هاي خداوند این است که همسراني از جنس خود شما آفرید، تا در کنار آنها آرامش یابید. این آیه جزء مجموعه آیاتي است که از آفرینش و نشانه هاي الهي سخن گفته و آیات توحیدي را ارائه مي دهند.
ب: تفاوت هاي طبیعي زن و مرد
استاد شهید مطهري پس از بحث در آفرینش انسان و جایگاه زن در آفرینش، به تفاوت هاي موجود در آفرینش و طبیعت زن و مرد مي پردازد. به باور ایشان این تفاوت ها باعث مي شود که زن و مرد از جهت حقوق طبیعي و فطري وضع ناهمگوني داشته باشند. به نظر استاد شهید، روابط حقوقي خانوادگیِ زن و مرد در دیدگاه قرآن ویژگي هایي دارد که با فرهنگ جاهلیِ پیش از اسلام و فرهنگ امروزي نیز متفاوت است. یعني زن از آن جهت که زن است و مرد نیز از آن جهت که مرد است در جهاتي همانند نیستند، زیرا در آفرینش و طبیعت، یک نواخت نیستند. از این رو با تساوي کاملي که در انسانیّت دارند و از ارزش یکساني برخوردارند، از جهت مسائل حقوقي، وظایف، تکالیف، مجازات ها و… وضع مشابهي ندارند. در عصر کنوني سعي مي شود، میان زن و مرد از جهت وضع قوانین، مقررات، حقوق و وظایف، وضع یکسان و همانندي پدید آورند و تفاوت هاي طبیعي و غریزي زن و مرد را نادیده بگیرند. استاد مطهري، تساوي حقوق زن و مرد را حقیقتي مسلّم دانسته است، امّا تشابه و همانندي را نادرست و غیرممکن شمرده است، زیرا با توجّه به ساختار آفرینشي زن و مرد و ویژگي ها و نیازهاي جسمي و روحي آنان، حقوق مشابه، نه ممکن است و نه سزاوار، بلکه شایسته است که زن حقوق متناسب با خود را به دست آورد، و در حدودي که طبیعت زن و مرد تفاوت داشته و اقتضا مي کند حقوق آنان نیز تفاوت داشته باشد.
ج. فلسفه تفاوت حقوق زن و مرد
شکّي نیست که با نگاه ابتدایي در فقه اسلامي، برخي نابرابري ها میان حقوق زن و مرد دیده مي شود، ولي چنان که یادآور شدیم، بهتر است از آن به (تفاوت هاي حقوقي) تعبیر کرد، زیرا هر تفاوتي ناگزیر تبعیض و ستم نیست، چنان که هر برابري، همانندي و تساوي نیز به طور قطع عدالت و انصاف نمي باشد. اکنون پرسش این است که این تفاوت ها آیا ذاتي اسلام و از مسلّمات تغییرناپذیر فقه اسلامي است، یا از عرضیاتي است که قابل تعدیل و تغییر در چهارچوب هاي اجتهادي مي باشد؟ برخي کار خود را آسان کرده و به طور مطلق تمام این گونه مسائل را از عرضیّات اسلام دانسته اند که قابل تغییرند و مي توان به مقتضاي روز و شرایط حاکم بر جامعه آنها را تطبیق داد، آنها معتقدند که: (این نابرابري ها جزء عرضیّات اند و لذا بنا به تعریف مي توانستند غیر از این باشند. به طورکلّي تمام نظام حقوقي اسلام جزء عرضیّات اسلام است. نباید (مقاصد شارع) را با (راه نیل به آن مقاصد) یکي دانست.) به باور اینان، پیامبران براي تغییر سطح معیشت مردم و یا تغییر معرفت شان قیام نکرده اند، بلکه کار مهم آنها آوردن معني و محوري تازه براي زندگي بوده است نه نحوه تازه اي از زندگي. مردم زندگي خود را مي کنند و دین تغییري در شیوه زندگي ندارد، بلکه آن را عطف به کانون معنایي تازه، یعني (قربة الي الله) کرد. احکام اجتماعي اسلام هم متّکي بر عرفیّات جامعه است.
درصد بالایي از احکام اسلامي (امضایي) است که پیشتر در جامعه پیش از اسلام وجود داشته است و دین بر همان آدابي که در جامعه عربي جاري بوده صحّه گذاشته و مشروع دانسته است. بنابراین دین، عرف هر عصري را مي پذیرد و با تغییرات اندکي از جهت مقصد، شیوه اجرا و یا تعدیل، سپر شرع را بر روي ایشان مي گستراند و آنها را معطوف به کانون معنوي دین مي کند.
گردآوری: حسینیان
منبع:
مقاله با عنوان شهید مطهری و حقوق زن در اسلام از حسین شرفی
به آدرس:
https://ensani.ir/fa/article/134989/
انتهای پیام/*