خبرگزاری زنان ایران

به گزارش خبرگزاری زنان ایران - ابوالفضل اقبالی، یک پژوهشگر مطالعات جنسیت و خانواده طی یادداشتی گفت: عملکرد سیاسی حضرت زهرا (س) از نقاط عطف تاریخ اسلام است. جزئیات این یادداشت به شرح ذیل است؛
حضور مؤثر اجتماعی یکی از عناصر هویتی زن مسلمان است. اسلام برای زنان سهم مهمی در ولایت اجتماعی قائل بوده و جامعه اسلامی برای تعالی و نیل به اهداف خود ناگزیر از کاربست این ظرفیت مهم زنانه است.
نگاه اسلام به زنان با رویکرد سنتی نسبت به زن که صرفاً قائل به خانه نشینی زنان است کاملاً متفاوت و مغایر است. لذا یکی دیگر از مؤلفه‌ها و ابعاد سیره و شخصیت حضرت زهرا (س) حضور فعال و مشارکت ایشان در مناسبات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی عصر خویش است.
حضرت زهرا (س) با بیان احکام و معارف اسلام، زنان را به وظایفشان آشنا می‌ساخت. حضرت فاطمه (س) نه تنها از فراگرفتن دانش خسته نمی‌شد، بلکه در یاد دادن مسائل دین به دیگران از حوصله و پشتکار فراوانی برخوردار بود. در روایات است که روزی زنی نزد فاطمه (س) آمد و گفت: مادر پیری دارم که در مورد نماز خود اشتباهی کرده و مرا فرستاده تا از شما سوالی بپرسم. زهرا (س) سؤال او را پاسخ فرمود. زن برای بار دوم و سوم آمد و مسأله پرسید و پاسخ شنید، این کار تا ده بار تکرار شد و هر بار آن بانوی بزرگوار، سوال وی را پاسخ فرمود. زن از رفت و آمدهای پی در پی شرمگین شد و گفت: دیگر شما را به زحمت نمی‌اندازم. فاطمه (س) فرمود: باز هم بیا و سؤالاتت را بپرس، تو هر قدر سوال کنی من ناراحت نمی‌شوم، زیرا از پدرم رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: روز قیامت علمای پیرو ما محشور می‌شوند و به آنها به اندازه دانش‌شان خلعت‌های گرانبها عطا می‌شود و اندازه پاداش به نسبت میزان تلاشی است که برای هدایت بندگان خدا کرده‌اند.
حضرت فاطمه (س) از کودکی در بسیاری از حوادث و مخاطرات صدر اسلام حضور داشته و شاهد فشارهای سیاسی و اجتماعی قریش بر پیامبر (ص) و مسلمانان در مکه و تلاش‌های پیامبر (ص) برای مقابله با این فشارها بودند. پس از رحلت ابوطالب کفار قریش بر آزردن پیامبر (ص) افزودند. با شدت گرفتن این فشارها و هجرت پیامبر (ص) به مدینه، حضرت فاطمه (س) نیز با چند تن از زنان به کمک حضرت علی (ع) به مدینه مهاجرت کرد و در جریان نوپای اسلامی و مسیر ساختن جامعه آرمانی گام به گام با پیامبر (ص) همراهی کرد.
اساسی‌ترین نقش آفرینی حضرت فاطمه (س) در عرصه سیاست، اجتماع و فرهنگ جامعه اسلامی در دوران کوتاه حیات ایشان پس از رحلت پیامبر (ص) بوده است. عملکرد سیاسی حضرت زهرا (س) در دفاع از حریم ولایت، پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) تا زمان شهادت ایشان، از نقاط عطف تاریخ اسلام است. آن زمان از پرمخاطره‌ترین دوره زندگی ایشان و از جمله سرنوشت‌سازترین مقاطع تاریخ اسلام بوده است. پیامبر (ص) در نخستین فرصت فراهم آمده پس از هجرت و برای اجرای همه جانبه احکام و قوانین اسلام حکومت اسلامی تشکیل داد و چون این مهم را منحصر به زمان خود نمی‌دانست جانشین خود را نیز معرفی کرد.
اما پس از رحلت ایشان و به رغم سفارش‌های مکررشان به جانشینی امام علی (ع) دیگران به قدرت سیاسی رسیدند و مردم حمایت مؤثر خویش را از امام علی (ع) دریغ کردند. این مساله و عوامل دیگر موجب شد امیر مؤمنان (ع) از درگیری آشکار با دستگاه حکومت صرف نظر کند اما اساسی‌ترین واکنش را حضرت فاطمه (س) نشان داد. ایشان به عنوان یادگار پیامبر (ص) و کسی که بنا بر روایات فریقین، خشم و رضایتش، معادل خشم و رضای خدا و پیامبر (ص) بود، با اعلام موضع صریح خود در واقع موضع پیامبر (ص) و خدا را در مخالفت با حاکمیت جدید سیاسی و اندیشه‌ها و اقدامات آن نشان داد و با مخاطبانش اتمام حجت کرد. ایشان حتّی در یک احوالپرسی ساده، مسائل سیاسی را مطرح می‌کرد؛ به عنوان مثال: یک روز از روزهای آخر عمر حضرت زهرا (س)، اُمّ سَلَمه (یکی از همسران پیامبر) برای احوالپرسی به بالین ایشان آمد و عرض کرد: «حالت چطور است؟!» حضرت زهرا (س) در پاسخ فرمود: «صبح کردم در حالی که در میان حزن شدید و اندوه بزرگ هستم، از یک سو جدایی و فراق پیامبر (ص)، و از سوی دیگر ظلمی که به وصی او علی (ع) روا داشتند، به طوری که حریم حرمتش دریده شد، و به رغم قرآن و سنّت پیامبر (ص) مقام امامتش ربوده شد، و کینه‌های به جا مانده از جنگ بدر و اُحد را آشکار ساختند، بندهای ایمانشان برید، و در نتیجه به جای یاری علی (ع) به سوی دیگران رفتند».
آن حضرت (س) برای تبیین جایگاه حاکمیت در اسلام، الهی بودن منصب امامت و اثبات شایسته نبودن مدعیان حکومت اقدامات مهمی کرد. یکی از این اقدامات روشنگری عمومی در میان مردم بود. حضرت فاطمه (س) برای مقابله با حرکت شتاب زده برخی صحابه در جریان سقیفه برای به دست گرفتن خلافت، شبانه به همراه همسر و فرزندانش برای جلب حمایت مهاجر و انصار به خانه آنان می‌رفت که پاسخ مؤثری در پی نداشت. پس از آنکه دستگاه خلافت فدک را مصادره کرد برای رویارویی جدی آن حضرت (س) با نظام حاکم زمینه مناسب فراهم شد و غصب فدک بهانه‌ای برای به چالش کشیدن غاصبان ولایت شد. به تصریح منابع تاریخی، به ویژه منابع اهل سنت فدک در زمان حیات پیامبر (ص) و بر اساس دستور الهی به اعطای حقوق نزدیکان (ذی القربی) به فاطمه (س) واگذار و ملک مسلّم او شد ولی دستگاه خلافت به بهانه نفی ارث گذاری انبیا (ص) آن را مصادره کرد و با وجود دلایل منطقی و روشن آن حضرت (س) از بازگرداندن آن خودداری ورزید. حضرت فاطمه (س) نیز اعتراض کرد و در مسجد به ایراد خطبه و روشنگری سیاسی پرداخت و تا پایان عمر کوتاه و شریفش با خلیفه سازش نکرد.
حضرت زهرا (س) حتی با وصیت خود پس از شهادت نیز یک کنش سیاسی بسیار هوشمندانه انجام داد. ایشان وصیت کرد که احدی از کسانی که به او ستم کرده‌اند در تشییع جنازه‌اش حاضر نشوند و شبانه او را دفن کنند.
در حقیقت، با این وصیت نامه، حربه سیاسی از دست حاکمان وقت گرفته شد. آنان می‌خواستند در مرگ آن حضرت با مرثیه سرایی و اشک و ماتم و ارادت به آن حضرت و تأسف از رحلت او، مخالفت‌ها و مبارزات حضرت زهرا (س) را در دفاع از حریم ولایت تحت‌الشعاع قرار داده و خلافت غاصبانه خود را در اذهان جامعه برحق جلوه کنند. اما دفن شبانه آن حضرت و نامشخص بودن مکان دفن ایشان، این سوال را در میان امّت اسلامی ایجاد کرد که چرا دخت گرامی پیامبر و یگانه گوهر گران قدر او چنین وصیّتی کرده است؟ با عمل به وصیّت آن حضرت توسط حضرت علی (ع) اذهان جامعه دچار شک و تردید شد و تا حد زیادی مشروعیت خلیفه وقت زیر سوال رفت و مظلومیت آن حضرت بیشتر نمایان شد.
مهر
انتهای پیام/م