در گفت وگو با زنان نیوز مطرح شد،

حضور زنان در نهضت تنباکو زمینه ساز حضور آگاهانه آنان در وقایع مشروطه/ قیامی زنان علیه استعمار پیر از حضور مسلحانه تا تشکیل انجمن و شکستن قلیان ها

یک محقق با بیان اینکه زنان همواره در مبارزه علیه مشکلات اقتصادی پیشگام بوده اند و به دلیل علائق و تربیت مذهبی با حضور پررنگ در این جنبش و پیروی از حکم تحریم تنباکو زمینه تقویت و پیروزی آن را فراهم آوردند. جنبش تنباکو با رهبری روحانیت که نقش مهمی در مسائل شرعی وعرفی جامعه عصر قاجار داشت به اوج خود رسید و زمینه را برای حضور آگاهانه زنان در وقایع مشر
حضور زنان در نهضت تنباکو زمینه ساز حضور آگاهانه آنان در وقایع مشروطه/ قیامی زنان علیه استعمار پیر از حضور مسلحانه تا تشکیل انجمن و شکستن قلیان ها
1402/02/24 - 08:26
تاریخ و ساعت خبر:
147966
کد خبر:
به گزارش خبرگزاری زنان ایران - استان تهران : همه وقایع تاریخی ظرفیت ماندگاری در اذهان عمومی را ندارند و عنصری وقایع تاریخی را ظرفیتی ماندگار می دهد " تأثیرگذاری آنها " بر تاریخ و روند پیشرفت یک ملت است. شاید این گزافه نباشد که صفت ماندگاری و عنصر تأثیرگذاری وقایع زمانی در تاریخ ملل مشاهد می شود که نقش زنان در آن به عنوان هدایت گران یا پدیدآوردنگان یک واقعه بیش از مردان پررنگ یا حداقل هم طراز آنها پررنگ بوده باشد .
در تاریخ ایران به ویژه بعد اسلام ما شاهد حضور اجتماعی قدرتمند اجتماعی زنان در عرصه های مختلف هستیم و در دوره قاجار بی شک یکی از مهم ترین وقایع " لغو امتیاز تنباکو" است که نقش زنان در این واقعه بعد از علما، پررنگ ترین نقش های اجتماعی است .
مهری زارع پور محقق، آموزگار و فعال تربیتی در گفتگو با خبرنگار زنان نیوزدر این باره گفت: زنان همواره در مبارزه علیه مشکلات اقتصادی پیشگام بوده اند و با حضور پر‌رنگشان در قیام علیه قرارداد تنباکو و پیروی از حکم تحریم آن، زمینه تقویت و پیروزی در این جنبش را فراهم آوردند.

متن فتوای میرزای شیرازی

زارع پور در پاسخ به این سؤال که چه عواملی موجب مشارکت زنان در جنبش و قیام برعلیه امتیاز توتون و تنباکو شد، گفت:
ایران از نظر اقتصادی و اجتماعی در عصر قاجار جامعه ای درهم شکسته و ورشکسته بود و در این میان نه تنها زنان بلکه مردان هم از امتیازات خاصی برخوردار نبودند.با این حال از اوایل عصر ناصری تحولاتی در جامعه به وقوع پیوست که این وقایع علاوه بر بیداری مردان باعث نقش آفرینی زنان در جامعه گشت. ضعف اقتصادی و سیاسی حکومت قاجار موجب واگذاری امتیازهای متعددی به بیگانگان شد. از میان امتیازات اعطا شده به اروپاییان، امتیاز تنباکو به جهت پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن از اهمیت بیشتری در تاریخ ایران برخوردار است. در ماجرای قیام علیه این امتیاز علاوه بر این‌که مردم برای نخستین بار در یک قیام ضد استبدادی مشارکت داشتند، بلکه حضور مؤثر زنان در بین آنان و اقدام های مهمی که در جهت مخالفت با استبداد ناصرالدین شاهی انجام دادند، دارای اهمیت بسیاری است. زنان در القای این امتیاز نقش مهم و کلیدی ایفا نمودند به طوری که در صورت عدم حضور آنان چنین دستاورد مهم تاریخی به وقوع نمی پیوست.
وی با اشاره به اینکه امتیاز قرارداد توتون و تنباکو که معروف به قرارداد رژی است که در تاریخ ۲۸ رجب۱۳۰۷ ه .ق مطابق با ۲۰ مارس ۱۸۹۰ میلادی به امضای ناصرالدین شاه رسید، ادامه داد: براساس مفاد این قرارداد انحصار خرید و فروش توتون و تنباکوی ایران در بازارهای داخلی وخارجی به مدت۵۰سال در ازای پرداخت سالانه 15هزار لیره استرلینگ و یک چهارم سود خالص به شاه ،به ماژور تالبوت واگذار شد. روزنامه اختر با آگاهی از حق انحصارتجارت خارجی تنباکو که شرکت رژی از عثمانی در ازای پرداخت۶۳۰۰۰۰ پوند به دست آورده بود به افشای مضرات قرارداد رژی پرداخت.
این محقق و فعال تربیتی تصریح کرد : با افشای این قرارداد اقشار مختلف جامعه با انگیزه های متفاوت به رهبری روحانیت که به واسطه مسائل عرفی و مذهبی نفوذ بسیاری در میان مردم داشت برضد این قرارداد قیام کردند.
این معلم آموش و پرورش با بیان اینکه مصرف تنباکو و توتون در مظاهر زندگی زن و مرد عصر قاجار به دور از اختلاف طبقاتی میان آنها در مهمانی ها و جشن ها، مسافرت و خروج از خانه نمود بسیار داشت حتی در مراسم تعزیه و سوگواری هم استفاده می گردید، افزود : اوج مبارزات سیاسی زنان پیش از انقلاب مشروطه در این جنبش مشاهده می شود. اگرچه مشارکت آنان در جنبش تنباکو نخستین حرکت سیاسی زنان علیه قاجار به شمار نمی آید، اما نقش آنان در تقویت و پیروزی آن حائز اهمیت است.

زراع پور، حضور زنان در این مبارزه را مانند هر واقعه سیاسی دارای زمینه ها و عللی دانست و گفت: اوضاع و شرایط زندگی زنان در آن زمان به واسطه سنت هاو تعصبات غیرمنطقی بسیار اسفبار بود. فعالیت های فرهنگی آن‌ها محدود بود و دختران از طریق مکتب خانه ها موفق به آموختن سواد می شدند .
وی با اشاره به اعتراض زنان به گران شدن قیمت نان در سال ۱۳۰۹ه.ق ، اظهار داشت: این مسئله خود دلیل آشکاری بر اوضاع ناهنجار اقتصادی مردم ایران در زمان واگذاری قرارداد رژی به تالبوت بود. با انتشار خبراین قرارداد اقشار مختلف جامعه با آگاهی از تبعات آن که در آغاز اعتراض به واگذاری یک قرارداد اقتصادی بود به اعتراض پرداختند.
ویکانون های اصلی این قیام را تبریز ،شیراز و تهران دانست و گفت: حضور و مشارکت زنان در این شهرها بسیار چشمگیر بود .البته به نظر می رسد به دلیل موقعیت جغرافیایی و اهمیت تبریز در ارتباط با استانبول نخستین بار مردم این شهر از انعقاد قراداد آگاه و قیام علیه قرارداد تنباکو ار این شهر آغاز شد. زنان تبریز هم به رهبری زینب پاشا در این قیام حضور داشتند.
وی در بخشی از صبحت های خود به تشریح جریان شکل گیری مبارزه مردمی علیه انحصار امتیاز تنباکو به انگلیس پرداخت و گفت: در جریان قیام، مردم ابتدا شروع به بستن بازار ها نمودند زیرا بستن بازار به عنوان یک مرکز تجاری در پیروزی جنبش اهمیت بسیار داشت.بعداز چند روز نیروهای دولت درصدد گشودن بازار برآمدند وبا ایجاد رعب و وحشت درمیان بازاریان و مردم موفق به این امر شدند.

زینب پاشا

این محقق و فعال تربیتی ادامه داد: در چنین روزگاری عده ای از زنان مسلح با چادر نماز که گوشه های آن را به کمر بسته بودند در بازار ظاهر شده ،دست به اسلحه برده ومجددا بازار را بستند. رهبری این زنان به عهده زینب پاشا و معروف به"بی بی شاه زینب "بود. یکی دیگر از اقدامات زنان تبریز در جنبش تنباکو به هنگام ورود آقاعلی آشتیانی ملقب به امین حضور در تبریز بود که ناصرالدین شاه برای آرام کردن اوضاع به همراه هدایایی برای جلب توجه مجتهدان و علماء تبریز به این شهر فرستاده بود. زنان انجمن بزرگی تشکیل دادند و اعلام کردند که اگر امین حضور وارد تبریز شود او را خواهند کشت. در شیراز نیز تظاهرات مردم در مخالفت با انعقاد قرارداد رژی بسیار گسترده بود. جمعیتی حدود ۴۰۰۰نفر از زنان و مردان این شهر در تلگراف خانه و مرقد شاه چراغ در اعتراض به ورود نماینده رژی تجمع کردند.
زارع پور به چگونگی مبارزه علیه قرارداد ننگین انحصار تنباکو در تهران پرداخت و گفت: در تهران نیز در تاریخ ۳جمادی الثانی ۱۳۰۹ه .ق مصادف با ایام شهادت حضرت زهرا (س) وقتی مردم برای حضور در مراسم عزاداری و روضه خوانی آماده می شدند با آگاه شدن از دستور شاه مبنی بر تبعید آشتیانی دسته دسته به سمت خانه ایشان روانه شدند.
این معلم آموزش و پرورش با اشاره به اینکه زنان در طول مسیر به بازارها رفتند و دکان های گشوده را بستند. پس از بستن بازار نیز در حرکت بعدیشان سرها را از روی چادر گِل گرفتند و با گریه و ناله به سوی ارگ سلطنتی حرکت کردند، گفت: زنان با این حرکت شرایطی به وجود آوردند که دولت و حرم سلطنتی را دچار وحشت کردند. همزمان با حرام اعلام شدن توتون و تنباکو از سوی میرزای شیرازی، زنان در بازار ناصرالدین شاه نیز همگام با مردم در این قیام شرکت کردند و از استعمال توتون و تنباکو و تهیه آن برای شاه خودداری کردند.

وی افزود : این زنان در اقدامی بی سابقه تمام قلیان های موجود در بازار را جمع آوری کرده و شکستند. شواهدی نیز حاکی از حضور زنان در جنبش مردم مشهد علیه انعقاد قرارداد رژی می باشد که به نشانه اعتراض در مسجد گوهرشاد اجتماع کرده بودند.این قیام منحصر به شهرهای بزرگ ایران نبود بلکه سایر ولایات و مردم روستاها نیز به آن پیوستند و آحاد مردم اعم از زن و مزد و بادیه نشین و ایلات و عشایر دست به تحریم تنباکو زدند.
این محقق و فعال تربیتی با اشاره به اینکه برخی انگیزه های اصلی قیام را اقتصادی و سیاسی محض می دانند و عنوان می کنند که اعتراض به امتیاز تنباکو ۵ماه پیش از فتوای میرزای شیرازی توسط صنف کاسب صورت گرفت، اظهار داشت: اما برخی آن را قیامی مذهبی به رهبری روحانیت می دانند اما درباره علل حضور زنان در جنبش تنباکو اکثر محققین براین باورند که سنت و ایمان مذهبی آنها را لرزاند و به تظاهرات و اعتراض وادارشان کرد.
زارع پور تصریح کرد: این نظریه برگرفته از این امر است که فعال‌ترین بُعد حضور زنان در جامعه شرکت در مراسم مذهبی،عزاداری و روضه خوانی بوده است و سیر تحولات فکری زنان برطبق این نظریه پیوند نزدیکی با مذهب دارد.
این معلم آموزش و پرورش در پایان صحبت هایش تأکید کرد : زنان همواره در مبارزه علیه مشکلات اقتصادی پیشگام بوده اند و به دلیل علائق و تربیت مذهبی با حضور پررنگ در این جنبش و پیروی از حکم تحریم تنباکو زمینه تقویت و پیروزی آن را فراهم آوردند. جنبش تنباکو با رهبری روحانیت که نقش مهمی در مسائل شرعی وعرفی جامعه عصر قاجار داشت به اوج خود رسید و زمینه را برای حضور آگاهانه زنان در وقایع مشروطه و تلاش برای احقاق ابتدایی ترین حقوق مدنی ایشان در سال‌های بعد فراهم نمود.
انتهای پیام/*

بازگشت به ابتدای صفحه بازگشت به ابتدای صفحه
برچسب ها:
لغو امتیاز تنباکو، زنان و نهضت تنباکو، زنان و وقایع قاجار،
ارسال نظر
مخاطبان گرامی، برای انتشار نظرتان لطفا نکات زیر را رعایت فرمایید:
1- نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
2- نظرات حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های اسلامی منتشر نمی‌شود.
3- نظرات بعد از بررسی و کنترل عدم مغایرت با موارد ذکر شده تایید و منتشر خواهد شد.
نام:
ایمیل:
* نظر:
گفتگو
V
آرشیو